Trong đầu tư tài chính, một trong những nguyên tắc kinh điển được truyền tai nhiều nhất là: “Cắt lỗ sớm và để cổ phiếu thắng tiếp tục sinh lời”. Dù nghe đơn giản, nhưng thực tế không ít nhà đầu tư lại hành động ngược lại – chốt lời quá sớm khi mới có lãi nhẹ, và lại ôm mã lỗ với hy vọng mong manh về sự phục hồi.

Không ai mua cổ phiếu với mục đích để thua lỗ, nhưng việc cổ phiếu giảm giá là điều không thể tránh khỏi. Điều quan trọng không phải là tránh lỗ, mà là kiểm soát và giới hạn mức lỗ. Việc nhận ra sai lầm và cắt lỗ đúng lúc chính là kỹ năng quan trọng giúp phân biệt nhà đầu tư chuyên nghiệp với phần còn lại của thị trường.

Vì sao nhiều nhà đầu tư không chịu cắt lỗ?

Một trong những nguyên nhân lớn nhất là tâm lý cố chấp và kỳ vọng phi lý. Nhiều nhà đầu tư giữ cổ phiếu đang lỗ dài hạn mà không thực hiện bất kỳ điều chỉnh nào. Trong trường hợp tốt, khoản đầu tư đó trở thành “tiền chết”; trong trường hợp xấu, cổ phiếu tiếp tục lao dốc và mất hoàn toàn khả năng phục hồi.

Nhiều người tin rằng thị trường rồi sẽ hồi phục, và cổ phiếu nào cũng sẽ tăng lại theo thời gian. Nhưng thực tế cho thấy các chỉ số thị trường như S&P 500 chỉ giữ lại những công ty hoạt động tốt nhất. Những cổ phiếu thua lỗ thường bị loại bỏ khỏi chỉ số và không ít trong số đó không bao giờ quay lại đỉnh cũ.

Tâm lý không muốn thừa nhận sai lầm cũng khiến nhiều nhà đầu tư từ chối bán ra khi đang lỗ. Họ chờ đến khi giá trở về mức mua để “hòa vốn”, nhưng thực tế cho thấy điều đó hiếm khi xảy ra. Thay vào đó, việc chờ đợi chỉ khiến tổn thất lớn hơn.

Một yếu tố khác là sự bỏ bê. Khi danh mục sinh lời, nhà đầu tư thường rất tích cực theo dõi. Nhưng khi thị trường đi ngang hoặc giảm, họ lại buông lơi và để danh mục chìm trong các mã đỏ. Không ai chủ động “nhổ cỏ”, khiến danh mục đầu tư dần trở thành gánh nặng.

Cuối cùng, hy vọng – một cảm xúc tích cực trong đời sống – lại là kẻ thù đáng gờm trong đầu tư. Hy vọng không dựa trên dữ liệu hay phân tích, mà chỉ là niềm tin cảm tính. Đó không phải là chiến lược.

Làm sao để cắt lỗ đúng lúc và có kỷ luật?

Việc chấp nhận cắt lỗ là bước đầu tiên để kiểm soát rủi ro. Giá mua cổ phiếu không quyết định giá bán trong tương lai. Giá sẽ biến động theo cung cầu thị trường, yếu tố cơ bản của doanh nghiệp và triển vọng ngành nghề.

Để tránh một khoản lỗ nhỏ trở thành "vết thương tài chính" kéo dài, nhà đầu tư nên thực hiện các bước sau:

Xây dựng chiến lược đầu tư rõ ràng. Hãy viết ra quy tắc mua – bán và tuân thủ nghiêm ngặt. Một chiến lược tốt giúp bạn hành động có kỷ luật, giảm thiểu tác động của cảm xúc.

Đặt ra tiêu chí bán cổ phiếu cụ thể. Ví dụ, nếu doanh nghiệp công bố kết quả kinh doanh kém, hoặc cổ phiếu bị các tổ chức tài chính hạ giá mục tiêu, đó có thể là lúc cần thoát lệnh.

Sử dụng lệnh cắt lỗ (stop-loss). Đây là công cụ đơn giản nhưng hiệu quả giúp bạn tránh thua lỗ lớn, đặc biệt với các cổ phiếu có biến động mạnh. Quan trọng nhất: đừng điều chỉnh điểm cắt lỗ thấp hơn khi giá giảm.

Hy vọng không thể thay thế chiến lược. Việc cắt lỗ đúng lúc cho thấy bạn là người đầu tư dựa trên kỷ luật và dữ liệu, thay vì cảm xúc và ảo vọng. Thay vì giữ mã cổ phiếu thua lỗ chỉ để tránh “cảm giác thất bại”, hãy hành động như một nhà đầu tư chuyên nghiệp: bảo vệ vốn, tái cấu trúc danh mục và tìm kiếm cơ hội mới tốt hơn.

Trên thị trường, cắt lỗ không phải là bước lùi – mà là bước khởi đầu cho sự hồi phục. Và trong đầu tư, đó luôn là lựa chọn khôn ngoan.