Đánh thuế lãi tiền gửi tiết kiệm: Cần phù hợp với điều kiện vĩ mô và chính sách tiền tệ

Tiền gửi tiết kiệm là kênh huy động vốn quan trọng của ngân hàng

Một trong những vấn đề được dư luận quan tâm và đề cập những ngày vừa qua là đề xuất của UBND TP. Cần Thơ về việc đề nghị đơn vị soạn thảo Luật thuế TNCN (thay thế) nghiên cứu mở rộng tính thuế đối với lãi tiền tiết kiệm và chỉ miễn thuế với các khoản gửi quy mô nhỏ. Lý do UBND TP. Cần Thơ đưa ra đề xuất này là nhằm mở rộng cơ sở thuế, đảm bảo nguồn thu ngân sách.

Tuy nhiên, Bộ Tài chính không có cùng quan điểm vì cơ quan này cho rằng, gửi tiết kiệm qua ngân hàng là kênh huy động vốn của nền kinh tế.

“Quy định về miễn thuế TNCN đối với thu nhập từ lãi tiền gửi tại các tổ chức tín dụng nhằm khuyến khích cá nhân không có nhu cầu đầu tư trực tiếp vào sản xuất, kinh doanh gửi tiền tiết kiệm qua ngân hàng - là kênh huy động vốn quan trọng cho nền kinh tế, đây cũng là chính sách phúc lợi đối với các đối tượng không có khả năng lao động (người về hưu, người tàn tật...) có nguồn tiền nhàn rỗi gửi vào ngân hàng để nhận lãi”, Bộ Tài chính nêu rõ tại tại hồ sơ đề nghị xây dựng dự án Luật thuế TNCN (thay thế) đã gửi xin ý kiến các bộ, ngành, địa phương và người dân.

Đối với lãi tiền gửi tiết kiệm, Luật thuế TNCN hiện hành quy định miễn thuế đối với thu nhập từ lãi tiền gửi tại tổ chức tín dụng, lãi từ hợp đồng bảo hiểm nhân thọ, lãi trái phiếu Chính phủ, tiền lương hưu,...

Tại Hồ sơ đề nghị xây dựng dự án Luật thuế TNCN (thay thế) đã gửi xin ý kiến các Bộ, ngành, địa phương và người dân, Bộ Tài chính đã đề nghị tiếp tục giữ nguyên quy định về miễn thuế TNCN đối với lãi tiền gửi tiết kiệm như quy định hiện hành.

Đánh thuế tiền gửi tiết kiệm: Ảnh hưởng đến chiều cấp tín dụng của ngân hàng

Những năm gần đây, tốc độ tăng trưởng huy động vốn của các ngân hàng luôn thấp hơn so với cho vay. Năm 2024, các ngân hàng cho vay 15,6 triệu tỷ đồng, tăng hơn 2,1 triệu tỷ đồng (tăng 15,08%) trong khi huy động vốn chỉ gần 14,7 triệu tỷ đồng, tăng 1,2 triệu tỷ đồng (tăng 9,06%). Năm 2025, Ngân hàng Nhà nước đưa ra kế hoạch tăng trưởng tín dụng là 16%, tương đương con số gần 2,5 triệu tỷ đồng tín dụng được đưa ra thị trường, nghĩa là các ngân hàng sẽ cần huy động vốn nhiều hơn để cho vay.

TS. Cấn Văn Lực, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính tiền tệ quốc gia, nhận định: "Tiền gửi tiết kiệm là nguồn thu nhập quan trọng của người dân, đa số ở mức trung bình và thấp. Việc áp thuế lên lãi tiền gửi ngân hàng có thể gây ra tác động tiêu cực đến nền kinh tế. Bởi lẽ, lãi tiền gửi tiết kiệm nếu bị đánh thuế có thể khiến lượng tiền gửi vào ngân hàng giảm. Khi đó, lãi suất cho vay có thể sẽ bị đẩy lên, tác động tới doanh nghiệp".

Do vậy, TS. Cấn Văn Lực cho rằng, việc đánh thuế lãi tiền gửi tại Việt Nam hiện tại chưa nên đặt ra.

Đồng quan điểm, Luật sư Trần Văn Nhiên, Đoàn Luật sư TP. Hồ Chí Minh, cho rằng: tính thuế đối với khoản lãi tiền gửi tiết kiệm cũng có thể làm hạn chế lượng tiền lưu thông quay trở lại ngân hàng, vì việc tính thuế sẽ làm giảm sức hút đối với người gửi tiền, do đó có thể gián tiếp ảnh hưởng đến chiều cấp tín dụng của ngân hàng như phải tăng lãi suất cho vay hoặc chọn lọc đối tượng, lĩnh vực cấp tín dụng trong tình huống nguồn huy động bị giảm sút.

PGS,TS. Đinh Trọng Thịnh, chuyên gia tài chính cũng phân tích, tiền gửi tiết kiệm là kênh chủ đạo giúp ngân hàng tạo ra nguồn lực tài chính, hỗ trợ phát triển nền kinh tế bằng việc cho vay tín dụng, kinh doanh. Nếu phải đóng thuế tiền gửi ngân hàng, kênh huy động vốn này sẽ mất đi lợi thế hút khách, gây tổn thất về nguồn lực phát triển kinh tế.

Nhìn từ góc nhìn quốc tế, lấy ví dụ tại Ấn Độ - một nước có áp dụng chính sách thuế với lãi từ tiền gửi tiết kiệm - theo báo cáo từ State Bank of India (SBI), tiền gửi ngân hàng, đặc biệt là các khoản tiền gửi có kỳ hạn, đang gặp khó khăn trong việc huy động. Một trong những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này là do các nhà đầu tư trẻ tuổi tại Ấn Độ chuyển hướng sang các kênh đầu tư rủi ro hơn như quỹ tương hỗ và cổ phiếu, các kênh đầu tư có lợi tức sau thuế cao hơn so với tiền gửi ngân hàng.

Trong bối cảnh kênh tiền gửi ngân hàng đang mất dần sức hút, đặc biệt là đối với giới trẻ, tháng 8/2024, Bộ trưởng Tài chính Nirmala Sitharaman đã phải yêu cầu các ngân hàng nước này đẩy mạnh các nỗ lực huy động tiền gửi để bắt kịp tốc độ tăng trưởng cho vay. Tiền gửi là nguồn vốn cốt lõi quan trọng để duy trì tính thanh khoản và hỗ trợ tăng trưởng tín dụng.

Dan Olley - Giám đốc điều hành Hargreaves Lansdown, nền tảng đầu tư trực tuyến lớn nhất Vương quốc Anh - cho rằng: "bất kỳ cải cách nào cũng phải tập trung vào việc loại bỏ các rào cản để giúp các cá nhân tiết kiệm và đầu tư nhằm đạt được tự do tài chính, chứ không phải tạo thêm rào cản. Từ đó, chúng ta mới có thể tăng mức đầu tư trên toàn nước Anh và thúc đẩy tăng trưởng trong nước”.