Món nợ vàng đẩy doanh nghiệp vào thế khó
Khoản nợ mà Công ty CP Thủy hải sản Sài Gòn (UPCoM: APT) đang phải gánh hiện nay bắt nguồn từ hai hợp đồng vay ký kết vào tháng 1/2009 với Ngân hàng TMCP Phương Nam (đã sáp nhập vào Sacombank từ năm 2015). Cụ thể, APT vay 5.833 lượng vàng SJC với đơn giá 17,66 triệu đồng/lượng (tương đương hơn 103 tỷ đồng thời điểm đó), và một khoản vay tiền mặt 103 tỷ đồng.
Trải qua hơn 15 năm với nhiều biến động lãi suất và giá vàng, đến cuối năm 2024, tổng dư nợ hai khoản vay này đã tăng lên mức 1.583 tỷ đồng, gồm 594,1 tỷ đồng tiền gốc (đánh giá lại giá vàng) và gần 989 tỷ đồng tiền lãi cộng dồn. Trong khi đó, APT chỉ mới thanh toán được 5,4 tỷ đồng tiền lãi của quý đầu tiên, phần còn lại gần như “nằm im”.
Sacombank đã nhiều lần rao bán khoản nợ này, nhưng đều không thành công dù giá khởi điểm ngày càng thấp. Gần đây nhất, vào tháng 4/2025, khoản nợ được rao bán với giá 317 tỷ đồng, bằng khoảng 1/5 giá trị ghi sổ, song vẫn không thu hút được nhà đầu tư.
Vướng mắc cổ phần hóa khiến mọi kế hoạch tái cấu trúc “đóng băng”
Lý do chính khiến APT không thể xử lý khoản nợ khổng lồ này nằm ở một vướng mắc pháp lý kéo dài suốt 17 năm: Doanh nghiệp này vẫn chưa thể quyết toán xong quá trình chuyển đổi từ doanh nghiệp nhà nước sang công ty cổ phần dù cổ phần hóa từ năm 2007.
Hiện Tổng công ty Thương mại Sài Gòn - TNHH MTV (Satra) vẫn giữ 30% vốn nhà nước tại APT và đóng vai trò là đại diện phần vốn nhà nước. Tuy nhiên, theo phản ánh từ lãnh đạo APT, Ban chỉ đạo cổ phần hóa của Satra vẫn chưa hoàn tất hồ sơ quyết toán và cũng chưa ban hành hướng dẫn cụ thể để công ty phối hợp thực hiện theo đúng quy định.
Vì thế, dù Đại hội đồng cổ đông của APT đã nhiều lần thông qua các phương án chuyển nợ thành vốn góp, phát hành cổ phiếu tăng vốn, đàm phán với Sacombank, tất cả đều không thể triển khai do vướng cơ chế pháp lý.
Ông Nguyễn Lâm Vinh Huy – Chủ tịch HĐQT APT, đồng thời là Chủ tịch Công ty CP Tập đoàn Somo Việt Nam (Somo Group) cho biết: “Chúng tôi đã chuẩn bị đủ phương án tái cấu trúc, nhưng phần việc trọng yếu không nằm trong tay doanh nghiệp. Nếu quyết toán cổ phần hóa được chốt, mọi cánh cửa sẽ mở ra”.
Doanh nghiệp còn hoạt động ổn định nhưng không thể tiếp cận vốn
Trong khi thủ tục pháp lý bị đình trệ, APT vẫn duy trì sản xuất ổn định. Doanh nghiệp chế biến 20.000 – 30.000 tấn thủy hải sản mỗi năm, trong đó khoảng 60% sản lượng dành cho xuất khẩu sang các thị trường như Nhật Bản, Hàn Quốc, Úc, châu Âu. Phần còn lại tiêu thụ nội địa qua hệ thống Co.op Mart, Satramart, GO! và các bếp ăn công nghiệp.
Quý I/2025, doanh thu thuần của APT đạt 60,2 tỷ đồng, tăng nhẹ so với cùng kỳ, còn lợi nhuận thuần đạt 1,8 tỷ đồng, tăng mạnh tới 83%. Kế hoạch cả năm 2025 của công ty là đạt 257,4 tỷ đồng doanh thu, xuất khẩu 7 triệu USD, lợi nhuận thuần 6,8 tỷ đồng (chưa tính lỗ lũy kế và chi phí lãi vay).
Tuy nhiên, bài toán lớn vẫn nằm ở nợ xấu và thiếu vốn. APT đang phải trích lập dự phòng cho hơn 111 tỷ đồng các khoản phải thu khó đòi – chủ yếu là ứng trước cho các đơn vị nuôi trồng từ 2008 đến nay không thể thu hồi.
Chính vì những “di sản quá khứ” này, APT không thể mở rộng hoạt động, không vay được vốn mới, cũng không thu hút được nhà đầu tư chiến lược. Tính đến cuối năm 2024, lỗ lũy kế của APT đã lên tới 1.556 tỷ đồng, khiến doanh nghiệp gần như không còn khả năng tự xoay chuyển nếu thiếu sự can thiệp từ cấp cao hơn.
APT từng là một doanh nghiệp danh tiếng trong ngành thủy sản phía Nam, với các danh hiệu như Huân chương Lao động hạng Ba, Sao vàng Đất Việt, Thương hiệu Việt uy tín… Nhưng kể từ cú sảy chân 2008–2009, tất cả tiềm lực ấy gần như bị chôn vùi bởi những vấn đề tồn tại kéo dài.
Khi Somo Group bước vào năm 2020 và ông Nguyễn Lâm Vinh Huy ngồi vào ghế Chủ tịch, kỳ vọng được thắp lên về một cuộc "giải cứu" kéo dài tối đa 3 năm. Thế nhưng đã 5 năm trôi qua, kế hoạch đó vẫn chưa thể thực hiện vì những vướng mắc không thể tự tháo gỡ.
“APT có sản phẩm, có khách hàng, có đầu ra ổn định. Chỉ cần gỡ được cơ chế, tôi tin sẽ có nhà đầu tư đồng hành mua lại khoản nợ, mở đường cho sự hồi phục”, ông Huy nói.
