Hệ thống lúa gạo của Thái Lan đang chịu áp lực nghiêm trọng

Sau khi kết thúc vụ thu hoạch lúa mới nhất, những người nông dân Thái Lan đã chuẩn bị trồng vụ mới vào cuối tháng 8 và bỏ qua lời khuyên của chính phủ Thái Lan về việc hạn chế gieo thêm ngũ cốc trong năm nay để tiết kiệm nước.

Với những người nông dân thì vụ mùa này là niềm hy vọng để cố gắng thoát nợ được thúc đẩy bởi giá gạo tăng đột biến trên toàn cầu, gần đạt mức cao nhất trong khoảng 15 năm sau khi Ấn Độ - nước xuất khẩu ngũ cốc lớn nhất thế giới thực hiện hạn chế xuất khẩu gạo.

Nông dân trên khắp vùng trung tâm nông nghiệp giúp Thái Lan trở thành nước xuất khẩu gạo lớn thứ hai thế giới sẽ được hưởng lợi. Tuy nhiên, diện tích đất trồng lúa ở Thái Lan đã giảm 14,5% trong tháng 8 so với cùng tháng năm ngoái, theo ước tính của chính phủ chưa được báo cáo trước đó. Con số này đã giảm hàng năm kể từ năm 2020.

Theo các chuyên gia và đánh giá dữ liệu của chính phủ, hệ thống trồng lúa gạo hàng thế kỷ của Thái Lan đang chịu áp lực nghiêm trọng do biến đổi khí hậu, nợ nông nghiệp không bền vững và thiếu đổi mới. Những áp lực này lên lúa gạo đang đè nặng lên những người nông dân Thái Lan đang gánh nợ nần bất chấp hàng chục tỷ USD tiền trợ cấp trong thập kỷ qua. Các chuyên gia cho biết, các khoản tài trợ này nhằm mục đích thúc đẩy chi tiêu cho nghiên cứu nông nghiệp.

Theo dữ liệu của chính phủ, nhiều gia đình nông dân đang phải chịu gánh nặng tài chính sau khi vay mượn để trang trải cho mùa màng của mình, với khoản nợ hiện đã kéo dài qua nhiều thế hệ. Chuyên gia nông nghiệp Somporn Isvilanonda cho biết, việc giảm diện tích đất canh tác có thể làm giảm sản lượng gạo của Thái Lan, làm tăng thêm lạm phát lương thực vốn đã tràn lan sau tình trạng hạn hán ở các nước sản xuất gạo quan trọng khác và ảnh hưởng đến hàng tỷ người tiêu dùng vốn coi ngũ cốc là lương thực chính.

Thái Lan đã xuất khẩu 7,7 triệu tấn gạo xay vào năm 2022 sang các nước trên khắp Trung Đông, châu Á và châu Phi. Diện tích canh tác giảm do thiếu lượng mưa và nước tưới. Theo dự báo của chính phủ, tình trạng thiếu nước có thể sẽ trầm trọng hơn vào năm 2024 khi hiện tượng thời tiết El Nino khô hạn gia tăng. Đối với hàng triệu nông dân, mối nguy không chỉ là vụ mùa hiện tại mà còn là cánh cửa hẹp để thoát khỏi cuộc sống bị đè nặng bởi nợ nần.

Một vụ thu hoạch bội thu có thể bán được giá cao gấp đôi hoặc gấp ba so với hầu hết các năm. Gạo là trung tâm của Thái Lan. Gần một nửa đất nông nghiệp của nước này được dành để trồng lúa, với hơn 5 triệu hộ gia đình tham gia.

Theo ước tính, các chính phủ kế nhiệm đã chi 1,2 nghìn tỷ baht Thái (33,85 tỷ USD) để can thiệp vào giá cả và thu nhập cho nông dân trồng lúa trong thập kỷ qua. Nhưng năng suất chưa được cải thiện. Mặc dù giá hiện nay cao nhưng nông dân không thể tận dụng cơ hội để sản xuất lúa gạo, dự kiến sản lượng sẽ giảm khoảng 30% trong hai vụ trồng trọt tiếp theo do thiếu nước.

Thái Lan là một trong những nước có mức nợ hộ gia đình cao nhất châu Á. Theo dữ liệu của chính phủ, vào năm 2021, 66,7% tổng số hộ gia đình nông nghiệp mắc nợ, phần lớn là từ các hoạt động liên quan đến nông nghiệp. Thủ tướng Srettha Thavisin cho biết trong tuyên bố chính sách đầu tiên trước quốc hội vào giữa tháng 9 rằng chính phủ sẽ tìm cách cải thiện thu nhập cho nông dân.

Theo Văn phòng Nước Quốc gia, các kiểu thời tiết cực đoan do hiện tượng El Nino gây ra đang tạo ra rủi ro cho nông dân. Lượng mưa năm nay thấp hơn 18% so với bình thường và các hồ chứa chính chỉ được lấp đầy khoảng 54% tổng công suất. Biến đổi khí hậu có thể sẽ làm trầm trọng thêm vấn đề, khi các chuyên gia dự đoán năng suất lúa trung bình sẽ giảm và biến động lớn hơn trong sản xuất.

Nipon Poapongsakorn, chuyên gia nông nghiệp tại Viện Nghiên cứu Phát triển Thái Lan, cho biết nền tảng của ngành lúa gạo Thái Lan được đặt vào cuối thế kỷ 19 dưới thời trị vì của Vua Chulalongkorn, người thúc đẩy thương mại tự do và cải cách nông nghiệp và đất đai.

Hàng thập kỷ đầu tư vào nghiên cứu và cơ sở hạ tầng đã cho phép nông dân chuyển sang các giống có năng suất cao bắt đầu từ những năm 1960, củng cố vị thế của Thái Lan khi đó là nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới. Chính phủ Thái Lan phần lớn tránh xa các biện pháp can thiệp vào thị trường cho đến khi cựu Thủ tướng Yingluck Shinawatra vào năm 2011 đưa ra kế hoạch trả tiền cho nông dân trồng lúa cao hơn giá thị trường cho vụ mùa của họ.

Động thái đó đã khởi đầu một thập kỷ trợ cấp cản trở năng suất trong ngành lúa gạo của Thái Lan, khiến sản lượng trung bình trên rai (0,4 mẫu Anh) thấp hơn so với Bangladesh và Nepal. Năm 2018, theo dữ liệu do Nipon cung cấp, nông dân Thái Lan sản xuất 485 kg gạo/rai, so với mức lần lượt là 752 kg và 560 kg ở Bangladesh và Nepal. Nông dân chỉ có thể trồng các giống hợp pháp được chính phủ phê duyệt và có thể phải đối mặt với những thách thức trong việc tìm kiếm người mua nếu họ trồng các biến thể từ nơi khác, có thể không phù hợp để trồng trọt ở Thái Lan.

Các chuyên gia cho biết, trong những năm gần đây, các nước như Ấn Độ và Việt Nam đã đầu tư đáng kể vào nghiên cứu, vượt xa Thái Lan về năng suất và giành được sức hút trên thị trường xuất khẩu. Thu nhập trung bình của nông dân Thái Lan đã giảm sút. Theo dữ liệu của chính phủ, trong thập kỷ qua, người trồng lúa đã kiếm được lợi nhuận ròng dương từ vụ đầu tiên chỉ sau ba năm. Thách thức ngày càng tăng lên, nhưng mức giá hiện tại mang đến một cơ hội hiếm có.