Khơi thông dòng tiền: Gỡ nghẽn cho thị trường trái phiếu

Chia sẻ tại Talkshow "Gỡ nghẽn dòng tiền" do Báo Đầu tư tổ chức mới đây, TS. Trần Minh Tuấn, Phó Chủ tịch HĐQT Công ty Chứng khoán Smart Invest cho biết, tình hình tại thị trường trái phiếu hiện nay bị tê liệt với hơn 900.000 tỷ đồng của các tổ chức phi tài chính đã phát hành.

Ông Tuấn lý giải, do trước đây quy mô thị trường trái phiếu chưa lớn nên việc nó biến động ra sao không mấy ảnh hưởng đến thị trường tài chính nói chung. Tuy nhiên, với quy mô như hiện tại, việc thị trường trái phiếu bị nghẽn làm mất niềm tin của nhà đầu tư trên thị trường, từ đó dẫn đến các thị trường vốn khác cũng bị nghẽn lại và sụt giảm.

Theo TS. Trần Minh Tuấn, rào cản về "room" tín dụng, sự sụt giảm của thị trường cổ phiếu và việc nhà đầu tư mất niềm tin vào thị trường trái phiếu đã khiến doanh nghiệp bất động sản không tiếp cận được vốn, kéo theo hàng loạt doanh nghiệp sản xuất kinh doanh cũng không tiếp cận được nguồn vốn.

"Room tín dụng là một công cụ để kiểm soát lượng cung tiền trên thị trường, vậy nên chăng chúng ta linh hoạt hơn về room tín dụng trong thời gian tới bằng cách Ngân hàng Nhà nước sẽ có những tính toán và xem xét xem những ngân hàng thương mại nào đảm bảo các điều kiện để giao một tỷ lệ tăng trưởng tín dụng từ đầu năm để các ngân hàng chủ động điều tiết trong room đã được cấp", ông Tuấn kiến nghị.

Yếu tố thứ hai cần phải xem xét trong phần room tín dụng, theo ông Tuấn, là không nên bó cứng room tín dụng cho toàn ngành, mà chỉ nên bó cứng ở một số phân ngành có tính chất đầu cơ cao, đặc biệt là những phân ngành về đầu tư cổ phiếu.

"Bất động sản cũng là một phân ngành mà chúng ta phải lựa chọn xem nhóm ngành nào cần phải bó cứng room tín dụng", ông Tuấn nói và cho biết, những dự án bất động sản tốt không nên bó cứng, vì nếu như vậy sẽ dẫn đến việc giá bất động sản không giảm đi, mà còn tăng lên và việc tiếp cận với bất động sản chính yếu của những người có nhu cầu sẽ ngày càng khó, bởi lượng cung trên thị trường ngày càng ít.

Theo TS. Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện nghiên cứu Chiến lược thương hiệu và cạnh tranh, nguyên Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu và Quản lý kinh tế trung ương (CIEM), do đặc thù của hệ thống tài chính Việt Nam, sự thiếu hụt dòng tiền còn đến từ những nguyên nhân sau:

Thứ nhất, tăng trưởng tín dụng luôn cao hơn tăng trưởng huy động khiến các ngân hàng thương mại phải tăng lãi suất để huy động vào, cho thấy nguồn tín dụng không dồi dào

Thứ hai, nguồn tín dụng huy động đa phần là vay ngắn hạn nhưng lại tiến hành cho vay trung và dài hạn đối với lĩnh vực bất động sản dẫn đến thu hồi vốn chậm và khó cho vay khoản mới.

Thứ ba, chúng ta đã dành một nguồn ngân sách lớn để thực hành chính sách tài khoá thông qua đầu tư công (cả đầu tư công định kỳ và vốn từ Chương trình phục hồi), song giải ngân đầu tư công lại quá chậm, đến nay mới giải ngân được khoảng 50% vốn kế hoạch, khiến cho dòng tiền ách tắc không quay vòng được.

Thứ tư, để kiểm soát lạm phát và tỷ giá, chính sách thắt chặt tiền tệ đang áp dụng khiến lãi suất tăng cao càng làm doanh nghiệp khó tiếp cận nguồn vốn tín dụng hơn.

Tâm lý thị trường hiện nay là tâm lý phòng thủ: người ta có thể có tiền nhưng không muốn xuống tiền. Nói vui trong giai đoạn này thì ai có tiền mặt là vua. Và đây chính là một lý do quan trọng khiến dòng vốn bị tắc nghẽn.

Ông Võ Trí Thành thông tin, hiện nay tổng lượng trái phiếu doanh nghiệp phát hành trên thị trường đã xấp xỉ với giá trị trái phiếu Chính phủ, trước đây khoảng 1,5 triệu tỷ đồng bây giờ còn khoảng 1,3 - 1,4 triệu tỷ đồng. Trong đó, dẫn đầu về phát hành là ngân hàng thương mại, sau đó là ngành bất động sản chiếm gần 1/3, tiếp đó là năng lượng và lĩnh vực khác.

Trong khi đó, bất động sản và nhóm ngành nghề liên quan đang đóng góp khoảng 12% GDP, sự khó khăn của nhóm này tác động lớn đến toàn bộ nền kinh tế.

Để cứu trái phiếu doanh nghiệp, TS Võ Trí Thành cho rằng, một mặt chúng ta hướng đến minh bạch thông tin, mặt khác các cam kết của nhà hoạch định chính sách, cam kết của Chính phủ phải rất rõ.

Đối với Nghị định 65 sửa đổi Nghị định 153 về phát hành trái phiếu riêng lẻ vừa được Bộ Tài chính phát hành hôm 16/9, ông Thành cho rằng, cần phải nới một số điểm chặt chẽ quá, ví dụ quy định phát hành cho nhà đầu tư cá nhân nhưng đòi hỏi tính chuyên nghiệp.

Thêm nữa là cách xử lý sai phạm về trái phiếu trong giai đoạn khó khăn này phải làm sao cho hài hoà hơn, khéo hơn. "Sai thì phải xử nhưng cách xử thế nào rất quan trọng", ông Thành nhấn mạnh.

Đặc biệt, ông Thành cho rằng, tuy bối cảnh Việt Nam có nhiều điểm không tương đồng với thế giới nhưng chúng ta rất nên xem xét, tham khảo gói giải cứu thị trường bất động sản mà Trung Quốc vừa công bố.

Theo ông Thành, gói giải cứu này có 16 điểm chính nhưng có thể gút lại ở ba chủ đề: Một là nới ít nhiều điều kiện cho vay đối với bất động sản, hai là nới ít nhiều tín dụng cấp cho người đi mua nhà ở, ba là tạo điều kiện cho thị trường trái phiếu quay lại vận hành.

Ngoài ra, có ý kiến cho rằng cần dành quỹ bình ổn “giải cứu” thị trường trái phiếu. Về đề xuất này, TS. Võ Trí Thành cho rằng không phải ý tưởng mới, nó có nét tương đồng với việc trước đây VAMC xử lý nợ xấu ngân hàng.

Tuy nhiên, ông Thành nói rằng, để áp dụng được giải pháp này thì cần phải được Quốc hội cho phép sử dụng tiền ngân sách và khi áp dụng phải có cơ chế để xử lý những vấn đề phát sinh, rút kinh nghiệm Nghị quyết 43 về xử lý nợ xấu, khi chưa tháo gỡ được điểm nghẽn này thì lại phát sinh điểm nghẽn mới.