Làm gì để phát triển bền vững và gia tăng giá trị xuất khẩu ngành chăn nuôi lợn?

Ngành chăn nuôi lợn Việt Nam đang đứng trước những cơ hội và thách thức lớn trong việc phát triển bền vững và gia tăng xuất khẩu. Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, mặc dù sản lượng lợn từ nông hộ nhỏ lẻ hiện chỉ chiếm 35 - 40%, trong khi sản lượng từ hộ chuyên nghiệp và trang trại đã chiếm 60 - 65%, ngành chăn nuôi vẫn cần phải đối mặt với nhiều vấn đề để đạt được mục tiêu phát triển bền vững.

Phát triển chăn nuôi theo an toàn là một trong những chủ trương, định hướng chung của Nhà nước về chăn nuôi theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững; phù hợp với mục tiêu “Chiến lược phát triển chăn nuôi giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2045” tại Quyết định số 1520/QĐ-TTg, ngày 6/10/2020 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.

Theo số liệu báo cáo, tính đến thời điểm tháng 6/2024, cả nước có 4.464 lượt cơ sở chăn nuôi an toàn dịch bệnh động vật trên cạn được công nhận an toàn dịch bệnh với bệnh đăng ký với 2.257 cơ sở, vùng an toàn dịch bệnh tại 59 tỉnh, thành phố.

Sản lượng lợn sản xuất trong hộ chuyên nghiệp và trang trại chiếm 60 - 65%. (Ảnh minh họa).

Ông Lê Hoàng Phong, Phó Giám đốc Chợ đầu mối TP. Hồ Chí Minh, cho biết: “Chúng tôi thấy rõ sự cần thiết của việc nâng cao chất lượng và quy mô chăn nuôi lợn tại Việt Nam. Để cạnh tranh trên thị trường quốc tế, các trang trại cần tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn an toàn sinh học và áp dụng công nghệ tiên tiến trong sản xuất. Điều này không chỉ giúp giảm thiểu rủi ro dịch bệnh mà còn nâng cao chất lượng sản phẩm, đáp ứng các yêu cầu khắt khe từ thị trường xuất khẩu”.

Theo đánh giá của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, giá trị tăng trưởng của ngành chăn nuôi năm 2023 ước đạt 5,72%, với doanh thu trên 33 tỷ USD, đóng góp 26% vào GDP nông nghiệp và hơn 5% GDP quốc gia. Dự kiến, tổng giá trị doanh thu của toàn ngành trong năm 2024 sẽ đạt 35 tỷ USD. Trong đó, chăn nuôi lợn vẫn là lĩnh vực chủ lực, chiếm trên 62% tổng sản lượng thịt hơi xuất chuồng của các loại vật nuôi trong nước. Đến tháng 7/2024, tổng số lợn của cả nước ước đạt hơn 25 triệu con, tăng 2,9% so với cùng kỳ năm trước.

Ông Phạm Kim Đăng - Phó Cục trưởng Cục Chăn nuôi (Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn) cho biết, chăn nuôi lợn đã có sự chuyển dịch đáng kể từ mô hình nhỏ lẻ sang các hộ chăn nuôi chuyên nghiệp và trang trại quy mô lớn. Tỷ lệ chăn nuôi nông hộ đã giảm từ 5-7% mỗi năm trong 5 năm qua, và giảm 15-20% trong giai đoạn 2019-2022. Mặc dù vậy, tính chuyên nghiệp trong chăn nuôi tại các nông hộ và trang trại quy mô vừa và nhỏ chưa được cải thiện rõ rệt, và giá thành sản xuất còn cao.

Ông Lê Quốc Thanh – Giám đốc Trung tâm Khuyến nông quốc gia cho rằng, chăn nuôi an toàn không chỉ cần thực hiện đối với những cơ sở chăn nuôi tập trung, quy mô lớn mà còn cần phải được triển khai có hiệu quả tại những nông hộ chăn nuôi nhỏ lẻ. Cần có sự chung tay, vào cuộc của cả 4 nhà (nhà nước, nhà khoa học, doanh nghiệp, người sản xuất) để cải tiến quy trình sản xuất, đưa các giải pháp công nghệ áp dụng hiệu quả vào thực tế chăn nuôi.

Theo ông Phan Quang Minh - Phó Cục trưởng Cục Thú y (Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn), từ ngày 1/1 - 12/8/2024, cả nước đã ghi nhận 863 ổ dịch tả lợn châu Phi tại 46 tỉnh, thành phố, dẫn đến việc tiêu hủy hơn 57.000 con lợn. Việc kiểm soát giết mổ và vệ sinh thú y vẫn gặp nhiều khó khăn, với tình trạng giết mổ không phép và số lượng động vật được giết mổ tại các cơ sở tập trung chỉ đạt khoảng 40 - 50% công suất thiết kế. Việc thu hút đầu tư xây dựng cơ sở giết mổ tập trung gặp khó khăn do chi phí đầu tư cao và thời gian thu hồi vốn chậm.

Còn tại Hội nghị thúc đẩy phát triển chăn nuôi lợn bền vững gần đây, nhiều địa phương đã phản ánh về xung đột giữa việc xây dựng trang trại và khu dân cư. Mặc dù các trang trại đã tuân thủ quy định về khoảng cách với khu dân cư, chưa có quy định rõ ràng về việc người dân xung quanh không được phát triển nhà ở trong phạm vi 500m. Điều này dẫn đến tình trạng khiếu nại do mùi hôi từ khu vực chăn nuôi. Bên cạnh đó, việc xây dựng và mở rộng vùng an toàn dịch bệnh chưa có các quy định bảo vệ mạnh mẽ, đặc biệt liên quan đến công tác vận chuyển gia súc qua các vùng.

Đại diện Công ty cổ phần Tập đoàn Dabaco Việt Nam cho rằng, để phát triển bền vững trong ngành chăn nuôi lợn, cần quy hoạch chăn nuôi thành các vùng tập trung, đồng thời giảm thiểu rủi ro lây bệnh. Do đó, cần có chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào các vùng sâu, vùng xa để xây dựng khu chăn nuôi quy mô lớn với khả năng cách ly cao, cũng như liên kết các trang trại lớn ở các địa phương để thuận lợi cho xuất khẩu.

Áp dụng quy trình chăn nuôi an toàn trong chăn nuôi lợn, trang trại chăn nuôi cũng giúp ông Trịnh Văn Minh ở Cẩm Mỹ, tỉnh Đồng Nai đạt được hiệu quả cao trong sản xuất. Ông Minh chia sẻ: "Khi dịch tả lợn châu Phi bùng phát, nhờ áp dụng quy trình chăn nuôi an toàn, trang trại của gia đình tôi không bị ảnh hưởng, vẫn duy trì sản xuất bình thường. Chúng tôi thực hiện nghiêm ngặt các biện pháp bảo vệ, từ hệ thống thu gom chất thải hiệu quả, khử trùng tự động liên tục, đến việc cấm người lạ vào trang trại. Người chăn nuôi cũng phải làm việc liên tục cả tuần trong trại, và mỗi lần ra ngoài đều phải qua ba lần khử trùng. Chính nhờ vậy, trang trại đã phòng chống dịch thành công".

Ông Nguyễn Xuân Dương - Chủ tịch Hiệp hội chăn nuôi đề xuất, để thúc đẩy phát triển bền vững ngành chăn nuôi, cần có chính sách rõ ràng về chế tài xử lý, kiểm soát dịch bệnh và điều tiết thị trường. Đồng thời, cần công nghiệp hóa hoạt động giết mổ, đưa dây chuyền hiện đại vào sản xuất để tránh tình trạng manh mún. Việc đánh giá tác động môi trường nên giao về địa phương để kiểm tra giám sát hiệu quả hơn.

Theo ông Lê Thanh Hòa - Phó Cục trưởng Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường (Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn), để hướng đến xuất khẩu, việc áp dụng chăn nuôi an toàn sinh học là yêu cầu cấp thiết. Việc này bao gồm việc đảm bảo an toàn sinh học ở tất cả các khâu của chuỗi cung ứng, từ vật tư đầu vào, thức ăn, giống, giết mổ, chế biến, bảo quản đến phân phối. Cần mở rộng nghiên cứu và phát triển thêm các thị trường ngách để gia tăng cơ hội xuất khẩu cho ngành chăn nuôi lợn.

Ngành chăn nuôi lợn của Việt Nam đang trong giai đoạn chuyển mình mạnh mẽ, từ chăn nuôi nhỏ lẻ sang quy mô lớn và chuyên nghiệp hơn. Để đạt được mục tiêu phát triển bền vững và gia tăng xuất khẩu, cần tập trung vào việc cải thiện tính chuyên nghiệp trong chăn nuôi, giải quyết các vấn đề liên quan đến dịch bệnh và giết mổ, đồng thời đẩy mạnh áp dụng an toàn sinh học và mở rộng thị trường xuất khẩu. Những nỗ lực này sẽ giúp ngành chăn nuôi lợn phát triển mạnh mẽ, đóng góp tích cực vào nền kinh tế quốc gia.