Luật Ngân sách sửa đổi: Đại biểu đề xuất giữ trần hỗ trợ 30% từ trung ương

Ngày 26/5, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự án Luật Ngân sách nhà nước (sửa đổi). Các đại biểu đã đóng góp nhiều ý kiến cụ thể, phản ánh từ thực tiễn điều hành ngân sách ở địa phương, đồng thời đề xuất nhiều quy định mới nhằm tăng hiệu quả quản lý và minh bạch hóa ngân sách nhà nước.

Khơi thông nguồn lực tại chỗ, bảo vệ nguyên tắc kỷ luật tài khóa

Đại biểu Vương Thị Hương (Đoàn Hà Giang) kiến nghị sửa đổi điểm b khoản 2 Điều 40 của dự thảo luật, theo đó cần bổ sung các khoản thu như tiền thuê đất, thu từ quỹ công ích và thu hoa lợi công sản khác không dùng để xác định số bổ sung cân đối từ ngân sách trung ương cho địa phương.

Bà Hương nêu rõ: "Hiện nay các khoản thu tiền thuê đất, quỹ công ích, hoa lợi công sản phần lớn phát sinh tại địa phương gắn với công tác quản lý, khai thác và sử dụng tài sản công của địa phương,… Nếu địa phương nỗ lực khai thác nguồn thu hợp pháp tại chỗ sẽ làm giảm số bổ sung cân đối từ ngân sách trung ương và địa phương cũng giảm động lực tối đa hóa thu từ các nguồn lực hợp pháp này, thậm chí là buông lỏng quản lý tài sản công".

Đại biểu Vương Thị Hương - Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hà Giang. Ảnh: VPQH

Bà Hương cũng đề nghị giữ nguyên quy định trần hỗ trợ 30% tổng chi đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách trung ương. Theo bà, việc bỏ quy định này dễ dẫn tới tình trạng ngân sách trung ương bị phân tán đầu tư, không đảm bảo để nguồn lực của trung ương tập trung cho các nhiệm vụ lớn trong bối cảnh đang triển khai nhiều dự án trọng điểm quốc gia.

Về thời gian điều chỉnh dự toán, đại biểu Hương cho biết: "Việc ấn định thời gian điều chỉnh dự toán hoàn thành trước ngày 15/12 năm hiện hành khiến địa phương khó khăn trong thực hiện điều chỉnh dự toán và nhiệm vụ chi do thiếu thời gian để tổ chức thực hiện và sẽ làm ảnh hưởng tới năm ngân sách". Do đó, bà đề nghị giữ nguyên như luật hiện hành.

Đáng chú ý, bà đề xuất mở rộng phạm vi được phép ứng trước ngân sách năm sau: "Tôi đề nghị cơ quan soạn thảo xem xét, bổ sung quy định ứng trước dự toán ngân sách năm sau để thực hiện các chế độ, chính sách an sinh xã hội có tính định kỳ, thường xuyên". Việc này sẽ giúp tránh tình trạng chậm chi trả, đứt gẫy hỗ trợ.

Cuối cùng, bà đề nghị bổ sung quy định cho phép chuyển nguồn đối với kinh phí sự nghiệp thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia có tính chu kỳ theo giai đoạn: "Việc cho phép chuyển nguồn kinh phí sự nghiệp thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia theo giai đoạn sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho các địa phương chủ động hơn về tiến độ triển khai".

Minh bạch hóa ngân sách, tăng quyền tự chủ và luật hóa chuyển đổi số

Đại biểu Trần Thị Hồng Thanh (Đoàn Ninh Bình) bày tỏ đồng tình với việc cho phép Chính phủ điều chỉnh dự toán ngân sách tại một số bộ, ngành, địa phương. Tuy nhiên, bà lưu ý: "Liệu cơ chế báo cáo này có đảm bảo sự giám sát hiệu quả và kịp thời từ Quốc hội và phía các cơ quan của Quốc hội đối với các quyết định điều chỉnh của Chính phủ, đặc biệt là các điều chỉnh cục bộ có thể ảnh hưởng lớn đến một số lĩnh vực hoặc địa phương cụ thể".

Đại biểu Trần Thị Hồng Thanh - Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Ninh Bình. Ảnh: VPQH

Về dự phòng ngân sách, bà nhận định: "Việc tăng mức bố trí dự phòng ngân sách có thể là một giải pháp giúp tăng cường khả năng chủ động ứng phó với các rủi ro… Tuy nhiên… là chưa đủ cơ sở". Bà đề nghị giữ nguyên mức từ 2% đến 4%, đồng thời bổ sung quy định sử dụng linh hoạt dự phòng khi không phát sinh các khoản chi theo quy định.

Bà đề nghị điều chỉnh thời điểm quyết toán ngân sách địa phương từ ngày 15/12 năm hiện hành sang ngày 31/1 năm sau. Về tỷ lệ phân chia thu, bà đồng tình với phương án 1 quy định cụ thể tỷ lệ giữa trung ương và địa phương: "Tôi đồng tình với đại biểu Việt Hà - Đoàn Bắc Giang đề xuất lựa chọn phương án 1".

Đại biểu Lê Hoàng Anh (Đoàn Gia Lai) chỉ ra: "Dự toán thu thường thấp hơn khả năng thực hiện… trong khi dự toán chi lại cao hơn khả năng thực hiện dẫn đến giải ngân thấp, chuyển nguồn lớn và rộng". Ông khẳng định, dự thảo cần có các tiêu chí cụ thể, gắn trách nhiệm, tránh bệnh thành tích.

Đại biểu Lê Hoàng Anh - Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Gia Lai

Về chuyển nguồn, đại biểu Lê Hoàng Anh nêu rõ: "Việc chuyển nguồn từ năm này sang năm khác đang trở nên phổ biến và trầm trọng hơn làm giảm hiệu quả của sử dụng ngân sách. Dự thảo lại mở rộng đối tượng được chuyển nguồn tại Điều 63 mà không siết trách nhiệm, không giới hạn tỷ trọng hay thời gian sử dụng chuyển nguồn khiến chuyển nguồn trở thành thói quen, triệt tiêu động lực sử dụng ngân sách hiệu quả".

Đại biểu Lê Hoàng Anh đề xuất giới hạn chuyển nguồn tối đa 3% tổng chi ngân sách, thời hạn không quá 12 tháng, có chế tài rõ ràng.

Về quyết toán, thời gian quyết toán quá dài không hỗ trợ lập dự toán. Luật hiện hành là 18 tháng, dự thảo luật rút xuống 12 tháng nhưng vẫn gấp đôi so với thông lệ quốc tế, làm mất giá trị quản lý số liệu và chưa tương thích với kỳ họp Quốc hội. ông góp ý: "Nguyên nhân chính là quy trình rườm rà, phức tạp, thiếu ứng dụng công nghệ số và thiếu chế tài đối với chậm trễ". Ông kiến nghị rút ngắn quy trình còn 10 tháng, chuẩn hóa và nộp trực tuyến.

Đặc biệt, ông đề xuất luật hóa chuyển đổi số trong quản lý ngân sách: "Quy định trong luật về hệ thống thông tin ngân sách quốc gia, tích hợp dữ liệu trung ương đến địa phương theo thời gian thực; ứng dụng AI và dữ liệu lớn để lập dự toán chính xác, kiểm soát chuyển nguồn, hỗ trợ kiểm toán và rút ngắn thời gian quyết toán áp dụng từ năm 2028".

Ngoài ra, thí điểm một số chính sách bỏ chuyển nguồn, lập dự toán chi theo kết quả đầu ra ở một số địa phương. Giao Bộ Tài chính lựa chọn đơn vị thí điểm tổng kết, điều chỉnh, rút kinh nghiệm áp dụng toàn quốc từ năm 2028.

Cùng với những vấn đề trên, ông cho rằng dự thảo luật chưa luật hóa được chủ trương “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”, còn nhiều điều khoản thiết kế tập trung về trung ương, tiếp tục tồn tại ngân sách lồng ghép chưa đảm bảo tính minh bạch khiến địa phương thiếu linh hoạt, chậm phản ứng và giảm hiệu quả chi tiêu như Điều 51, Điều 52.

Trước mắt, ông đề nghị bổ sung: Một là tăng quyền tự chủ cho địa phương trong lập, điều chỉnh dự toán, tỷ lệ phân bổ ngân sách rõ ràng; hai, cho phép địa phương quyết định chuyển nguồn nhỏ dưới 3% như đã đề xuất ở trên, lựa chọn phương án 1 khoản 2 Điều 35 của dự thảo luật, đồng thời bổ sung vào đoạn cuối là trong trường hợp có biến động lớn, Chính phủ điều chỉnh tỷ lệ phân chia theo quy định, trình Quốc hội quyết định hoặc Ủy ban Thường vụ Quốc hội khi Quốc hội chưa họp nhằm đảm bảo tính minh bạch, chủ động và ổn định cho địa phương nhưng vẫn tạo linh hoạt.