Nhìn lại thị trường tài chính Việt Nam năm 2021 và dự báo triển vọng cho năm 2022

Sáng ngày 25/5/2022, Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) (chủ trì là Viện Đào tạo và Nghiên cứu) và Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) đồng tổ chức Hội thảo công bố Báo cáo “Thị trường tài chính Việt Nam 2021 và triển vọng 2022” tại Hà Nội. 

Các diễn giả tham gia thảo luận tại Hội thảo. Ảnh: Minh Ngọc.

Duy trì khả năng phục hồi trong năm 2021

Phát biểu khai mạc hội thảo, ông Trần Phương, Phó Tổng Giám đốc BIDV, nhấn mạnh báo cáo là kết quả nghiên cứu nghiêm túc, công phu, khoa học, có chiều sâu của Nhóm nghiên cứu gồm các chuyên gia ADB và BIDV. Báo cáo được xuất bản bằng cả tiếng Việt và tiếng Anh để phục vụ tốt nhất nhu cầu tham khảo của các tổ chức, cá nhân và nhà đầu tư trong và ngoài nước mong muốn tìm hiểu đầy đủ và toàn cảnh về hệ thống tài chính Việt Nam.

Đây là lần đầu tiên một định chế tài chính Việt Nam phối hợp với ADB thực hiện báo cáo đánh giá toàn cảnh thị trường tài chính Việt Nam bao gồm các lĩnh vực ngân hàng - chứng khoán - bảo hiểm.

Trong bối cảnh quốc tế và dịch bệnh diễn biến phức tạp, kinh tế năm 2020 - 2021 khó khăn, tăng trưởng thấp. Tuy nhiên, nền kinh tế đang phục hồi khá nhanh nhờ thay đổi chiến lược phòng chống dịch phù hợp, mở cửa trở lại từ đầu quý IV/2021, tăng trưởng quý IV/2021 đạt 5,22% (từ mức - 6,02% quý III/2021), giúp tăng trưởng cả năm đạt 2,58%, lạm phát được kiểm soát ở mức thấp 1,84%.

Ông Trần Phương, Phó Tổng Giám đốc BIDV, phát biểu khai mạc Hội thảo. Ảnh: Minh Ngọc

Hệ thống tài chính Việt Nam (gồm thị trường ngân hàng, chứng khoán và bảo hiểm với tổng quy mô tương đương gần 300% GDP), đã đóng vai trò quan trọng trong việc điều tiết vốn, cung ứng hệ thống thanh toán, hỗ trợ và phân tán rủi ro cho nền kinh tế. Thị trường tài chính Việt Nam duy trì đà tăng trưởng tích cực nhờ kinh tế vĩ mô ổn định, một số chính sách tài khóa và tiền tệ hỗ trợ người dân, doanh nghiệp được triển khai (khoảng 4% GDP trong hai năm 2022 - 2023), một số lĩnh vực, ngành nghề vẫn phát triển tốt; năng lực tài chính của các định chế tài chính được tăng cường trong những năm qua, khả năng thích ứng, đa dạng hóa hoạt động, đẩy mạnh chuyển đổi số và tiết giảm chi phí, gia cố phòng chống rủi ro…

Tỷ suất lợi nhuận ròng của các ngân hàng thương mại tăng hơn 39% trong năm 2021 so với năm 2020. Giá trị vốn hóa của thị trường chứng khoán tăng 48% trong năm 2021 so với năm 2020. Thị trường bảo hiểm cũng tăng trưởng 19% trong năm 2021 so với mức tăng trưởng 14% của năm 2020.

Phát biểu tại Hội thảo, ông Andrew Jeffries, Giám đốc Quốc gia của ADB tại Việt Nam khẳng định: Bất chấp những khó khăn, thách thức từ đại dịch, thị trường tài chính của Việt Nam vẫn duy trì khả năng phục hồi trong năm 2021 và 2022 nhờ nền tảng kinh tế vững chắc

Tuy nhiên, rủi ro đang xuất hiện trên thị trường tài chính. Các khoản nợ xấu dự kiến ​​sẽ tăng nhanh sau khi một số chính sách điều tiết hết hiệu lực vào cuối năm 2021. Các vụ gian lận gần đây trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) cho thấy những khiếm khuyết trong quản trị doanh nghiệp và lỗ hổng pháp lý.

Đồng quan điểm, TS. Cấn Văn Lực, Chuyên gia Kinh tế trưởng BIDV, cho biết, thị trường ngân hàng cũng xuất hiện rủi ro như nợ xấu tiềm ẩn gia tăng, tội phạm tài chính tăng; thị trường chứng khoán sau giai đoạn phát triển nhanh đang có những điều chỉnh giảm điểm, xuất hiện thao túng giá, vi phạm công bố thông tin, cho vay ký quỹ tăng nhanh, nhà đầu tư dùng đòn bẩy tài chính nhiều, tâm lý đám đông dẫn dắt.... Mặc dù vậy, những rủi ro này đã được các cơ quan quản lý nhận diện và đang có những chính sách, giải pháp khắc phục nhằm ổn định, lành mạnh hóa thị trường.

Nhiều dư địa phát triển trong năm 2022

Theo TS. Cấn Văn Lực, năm 2022, kinh tế thế giới dự báo sẽ tiếp tục phục hồi nhưng sẽ chậm hơn (tăng trưởng 3,2 - 3,6%). Diễn biến dịch bệnh còn phức tạp, xung đột Nga - Ukraine cùng với các lệnh trừng phạt, tiếp tục đứt gãy chuỗi cung ứng, giá cả hàng hóa và dịch vụ, lạm phát toàn cầu tăng cao buộc các nước chính thức thu hẹp chính sách tài khóa, tiền tệ, tăng lãi suất, khiến đà phục hồi chậm lại và rủi ro tài chính - tiền tệ gia tăng.

TS. Cấn Văn Lực, Chuyên gia Kinh tế trưởng BIDV, phát biểu tại Hội thảo. Ảnh: Minh Ngọc

Tuy nhiên tại Việt Nam, với tiến trình mở cửa nền kinh tế, kiên định chiến lược “sống chung an toàn với COVID-19”, nhiều giải pháp để giảm thiểu tác động tiêu cực từ xung đột Nga - Ukraine và kiểm soát lạm phát, nền kinh tế dự báo sẽ phục hồi tốt hơn trong năm 2022. Cụ thể, kinh tế Việt Nam có thể tăng trưởng 5,5 - 6% (kịch bản cơ sở) và cao hơn trong năm 2023. Tuy nhiên, lạm phát tăng khá mạnh, có thể lên mức 3,8 - 4,2% năm 2022 và duy trì mức 4% năm 2023.

Một số chỉ tiêu kinh tế vĩ mô Việt Nam các năm 2019-2021 và dự báo năm 2022. Nguồn: Nhóm nghiên cứu BIDV và ADB.

Đối với thị trường ngân hàng, trước ảnh hưởng nặng nề của dịch bệnh đến nền kinh tế trong 2 năm vừa qua, với định hướng hỗ trợ phục hồi tăng trưởng trong giai đoạn 2022 - 2023, nhóm nghiên cứu BIDV và ADB dự báo Ngân hàng Nhà nước sẽ duy trì chính sách tiền tệ linh hoạt, phù hợp, phối hợp chặt chẽ với chính sách tài khóa và các chính sách khác nhằm kiểm soát lạm phát, đảm bảo cung tiền và tăng trưởng tín dụng phù hợp trong năm 2022.

Lợi nhuận toàn ngành được kỳ vọng tăng trưởng bình quân khoảng 20-25% so với năm 2021 với tăng trưởng tín dụng dự kiến đạt mức 14-15%. Vấn đề hoàn thiện thể chế (gồm cả cơ chế xử lý nợ xấu, quản lý mô hình kinh doanh mới…), phối hợp chính sách kiểm soát ổn định vĩ mô (lạm phát, tỷ giá, mặt bằng lãi suất…), tăng vốn, chuyển đổi số và thực hiện chương trình phục hồi của hệ thống ngân hàng sẽ tiếp tục được chú trọng.

Đối với thị trường chứng khoán, thị trường cổ phiếu được dự báo sẽ có những điều chỉnh cần thiết, đi vào ổn định hơn, lành mạnh hơn, với VNIndex có thể tăng nhẹ 8%, đạt 1.610 điểm, theo kịch bản tích cực hoặc giảm nhẹ -4% về mức 1.440 điểm, theo kịch bản tiêu cực. Thị trường phái sinh sẽ tiếp tục tăng trưởng, biến động không nhiều. Giá trị giao dịch bình quân và hợp đồng mở được dự báo tăng 15-20% lên mức 27.000 tỷ đồng/phiên và 39.000 hợp đồng.

Mặt khác, khối lượng phát hành trái phiếu chính phủ (TPCP) dự kiến không đổi so với năm 2021 do quy mô đáo hạn TPCP thấp hơn so với các năm trước, góp phần làm giảm áp lực phát hành thêm TPCP để cơ cấu lại nợ công. Thị trường TPDN dự báo sẽ tiếp tục phát triển theo hướng minh bạch, lành mạnh hơn khi các quy định được ban hành theo hướng chặt chẽ hơn cùng với tăng cường quản lý, giám sát để giảm bớt rủi ro cho các chủ thể tham gia thị trường.

Dự báo chỉ số thị trường chứng khoán 2022. Nguồn: Nhóm nghiên cứu BIDV.

Đối với vấn đề nâng hạng thị trường, TS. Cấn Văn Lực cho rằng, với những động thái điều chỉnh, minh bạch hóa, lành mạnh hóa, thị trường chứng khoán có thể được nâng hạng bởi FTSE Russell trong năm 2023 và MSCI vào năm 2024 hoặc năm 2025.

“Bước sang năm 2022, thị trường chứng khoán đang có những bước điều chỉnh sau 2 năm tăng khá nhanh, bộc lộ một số rủi ro như thao túng giá cổ phiếu, vi phạm công bố thông tin, buộc cơ quan quản lý có những biện pháp mạnh tay chấn chỉnh, lành mạnh hóa thị trường, được kỳ vọng đảm bảo thị trường phát triển an toàn, hiệu quả và bền vững hơn. Những chính sách, biện pháp này là cần thiết nhưng quan trọng hơn là cần có cách tiếp cận phù hợp theo hướng vừa kiến tạo thị trường phát triển, vừa kiểm soát được rủi ro với hành lang pháp lý phù hợp, thực thi hiệu quả và tăng niềm tin của nhà đầu tư, các chủ thể tham gia thị trường”, TS. Lực nhấn mạnh.

Trong khi đó, thị trường bảo hiểm được dự báo duy trì đà tăng trưởng, doanh thu phí bảo hiểm năm 2022 sẽ tiếp tục diễn biến tốt, động lực đến từ việc khung pháp lý thuận lợi. Doanh thu phí bảo hiểm được dự báo tăng khoảng 18 - 20%, trong đó bảo hiểm nhân thọ đóng vai trò là động lực chính cho tăng trưởng

Dựa trên những phân tích và nghiên cứu chuyên sâu về triển vọng đối với thị trường tài chính Việt Nam trong năm 2022, thay mặt nhóm chuyên gia thực hiện báo cáo, TS. Cấn Văn Lực đã đưa ra các kiến nghị đối với Quốc hội, Chính phủ, NHNN và Bộ Tài chính và bản thân các định chế tài chính nhằm tận dụng cơ hội phát triển và giảm thiểu tác động tiêu cực của những thách thức đối với hoạt động của hệ thống tài chính Việt Nam. Trong đó, nhấn mạnh vào nội dung tạo điều kiện để tín dụng tăng vốn; hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, chính sách liên quan đến xử lý nợ xấu, lành mạnh hóa thị trường cổ phiếu, thị trường TPDN; tăng cường quản lý rủi ro hệ thống tài chính; đẩy nhanh xây dựng thể chế, hành lang pháp lý cho quản lý, phát triển kinh tế số, tài chính - ngân hàng số; khuyến khích phát triển tài chính xanh như tín dụng xanh, trái phiếu xanh…