Thu nhập thụ động (passive income) không còn là khái niệm xa lạ với giới trẻ Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh hậu đại dịch và làn sóng nghỉ việc yên lặng (quiet quitting) đang lan rộng. Không giống với thu nhập chủ động – nơi người lao động phải đổi thời gian lấy tiền, thu nhập thụ động cho phép bạn kiếm tiền kể cả khi đang... ngủ.
Tại Việt Nam, nhu cầu tìm kiếm những mô hình tạo thu nhập không phụ thuộc công việc 8 tiếng/ngày ngày càng tăng. Trên các diễn đàn tài chính cá nhân, cụm từ “tự do tài chính” hay “nghỉ hưu sớm với thu nhập thụ động” liên tục xuất hiện như một mục tiêu sống mới của thế hệ Millennials và Gen Z.
Cho thuê tài sản: Mô hình “ăn chắc mặc bền” vẫn sinh lời cao
Một trong những mô hình phổ biến nhất là cho thuê tài sản, đặc biệt là nhà ở, mặt bằng kinh doanh hoặc bãi đỗ xe.
Ở các thành phố lớn, nhiều người không sở hữu bất động sản giá trị cao vẫn có thể tham gia mô hình này qua hình thức cho thuê lại căn hộ (sublease), hay Airbnb homestay cho du khách nội địa – một lựa chọn nở rộ dịp lễ.
Kinh doanh online “giao cho người khác làm”
Thay vì tự bán hàng vất vả, nhiều người đang chuyển sang mô hình kinh doanh tự động hóa – nơi mọi công đoạn được “thuê ngoài” (outsourcing).
Một ví dụ điển hình là mô hình dropshipping – bạn mở gian hàng trên sàn thương mại điện tử, khi có khách đặt hàng, nhà cung cấp sẽ đóng gói và giao hàng thay bạn. Bạn chỉ cần đầu tư vào khâu quảng bá và tối ưu sản phẩm. Mô hình này đã giúp không ít người trẻ kiếm hàng chục triệu đồng/tháng mà không cần kho hàng hay nhân sự.
Ngoài ra, affiliate marketing – tiếp thị liên kết cũng là một cách kiếm tiền bền vững, đặc biệt nếu bạn sở hữu blog cá nhân, fanpage hay kênh TikTok. Chỉ cần nội dung thu hút và link mua hàng hợp lý, bạn có thể nhận hoa hồng mỗi khi có người mua sản phẩm qua liên kết của mình.
Đầu tư chứng khoán, trái phiếu: “Máy in tiền” dài hạn cho người kiên nhẫn
Khi nói đến thu nhập thụ động, không thể bỏ qua kênh đầu tư tài chính. Việc mua cổ phiếu nhận cổ tức đều đặn, hay đầu tư vào trái phiếu có kỳ hạn lãi suất cao là lựa chọn được nhiều người ưa chuộng.
Theo báo cáo của Trung tâm lưu ký chứng khoán, số lượng tài khoản cá nhân tham gia thị trường tăng gấp đôi trong 3 năm qua, phần lớn đến từ những người tìm kiếm dòng tiền ổn định ngoài lương.
Tạo nội dung số, bán khóa học: Khi tri thức cũng sinh lời
Một xu hướng khác đang nở rộ là bán khóa học online, ebook, tài liệu giảng dạy. Tận dụng chuyên môn hoặc sở trường cá nhân, nhiều người đã xây dựng hệ thống bài giảng một lần và bán cho hàng trăm, thậm chí hàng nghìn học viên.
Ví dụ, một giáo viên tiếng Anh tự thiết kế khóa học phát âm dành cho người đi làm, chỉ với 3 video hướng dẫn và một nhóm Zalo hỗ trợ. Sau 6 tháng, cô thu về hơn 400 triệu đồng doanh thu mà không cần giảng dạy trực tiếp.
Ngoài ra, việc tạo video YouTube, TikTok và bật kiếm tiền cũng là hình thức thu nhập thụ động mới, đặc biệt hấp dẫn với Gen Z.
Không dành cho người lười: Những lưu ý khi bắt đầu
Mặc dù “ngồi chơi vẫn có tiền” nghe có vẻ hấp dẫn, nhưng thực tế, để xây dựng một hệ thống thu nhập thụ động ổn định cần kỹ năng tài chính, thời gian đầu tư ban đầu và kiên nhẫn.
Cần phân tích rủi ro: Ví dụ, đầu tư tài chính có thể gặp biến động thị trường, cho thuê tài sản dễ bị khách phá hoại nếu không chọn lọc kỹ.
Cần đầu tư chất lượng: Nếu là nội dung số hoặc bán khóa học, bạn phải tạo được giá trị thực mới giữ chân người dùng.
Cần học hỏi liên tục: Vì mọi mô hình đều thay đổi theo công nghệ và thị trường, người tạo thu nhập thụ động cần cập nhật xu hướng liên tục.
Thu nhập thụ động không phải là phép màu giúp giàu sau một đêm, nhưng nếu bắt đầu đúng cách, nó có thể giúp bạn từng bước tiến đến sự tự do tài chính. Trong xã hội hiện đại, thời gian là tài sản quý nhất, và những ai biết “làm việc một lần – hưởng lợi lâu dài” sẽ là người chiếm ưu thế trong cuộc chơi kinh tế cá nhân.
