Sẽ vận hành sàn giao dịch tín chỉ carbon từ 2028: Doanh nghiệp cần chuẩn bị những gì?

Cơ hội và thách thức của doanh nghiệp Việt Nam ghi tham gia thị trường carbon là vấn đề trọng tâm trong phiên thảo luận thứ hai của buổi toạ đàm “Thị trường hồi phục – Cơ hội mới cho doanh nghiệp”

Vừa qua, tại toạ đàm “Thị trường hồi phục – Cơ hội mới cho doanh nghiệp” do Tạp chí Điện tử Kinh tế Chứng khoán Việt Nam tổ chức, ông Lê Anh Hoàng - Phó Viện trưởng Viện Tư vấn phát triển CODE, Giám đốc Công ty Tài chính Carbon Giant Bard đã có những chia sẻ về cơ hội và thách thức đối với doanh nghiệp Việt Nam trong bối cảnh thị trường carbon ngày càng phát triển.

Nội dung này sau đó cũng được các chuyên gia mang ra “mổ xẻ” trong phiên thảo luận thứ hai của buổi toạ đàm.

Thị trường carbon và tham vọng của Việt Nam

Theo ông Lê Anh Hoàng, thị trường tín chỉ carbon, hay còn được gọi là thị trường carbon, được bắt nguồn từ Nghị định thư Kyoto của Liên hợp quốc về Biến đổi khí hậu (1997). Nghị định thư này nêu rõ, các quốc gia có dư thừa quyền phát thải được bán, cho hoặc mua từ các quốc gia phát thải nhiều hơn hoặc ít hơn mục tiêu cam kết. Từ đó, trên thế giới đã xuất hiện loại hàng hóa mới là các chứng chỉ giảm/hấp thụ phát thải khí nhà kính và thị trường carbon cũng được hình thành.

Hiện nay, giao dịch tín chỉ carbon được thực hiện trên 2 thị trường, đó là bắt buộc và tự nguyện.

Về thị trường carbon bắt buộc, đây là thị trường mà việc mua bán carbon dựa trên cam kết của các quốc gia trong Công ước khung Liên hợp quốc về Biến đổi khí hậu (UNFCCC) để đạt được mục tiêu cắt giảm khí nhà kính.

Trong đó, lớn nhất là thị trường carbon châu Âu (EU ETS) với quy mô 40,82 tỷ USD (ghi nhận năm 2022) và thị trường carbon Hoa Kỳ (America Carbon Registry). Tại châu Á, Trung Quốc và Hàn Quốc là hai quốc gia đầu tiên vận hành thị trường carbon bắt buộc, với quy mô năm 2022 lần lượt ở mức 205 và 245 triệu USD.

Về thị trường carbon tự nguyện, đây là thị trường dựa trên cơ sở hợp tác thỏa thuận song phương hoặc đa phương giữa các tổ chức, công ty hoặc quốc gia. Tại thị trường này, bên mua tín chỉ tham gia vào các giao dịch trên cơ sở tự nguyện để đáp ứng các chính sách về môi trường, xã hội và quản trị doanh nghiệp (ESG) để giảm dấu chân carbon.

Ông Lê Anh Hoàng cho biết, 2 thị trường carbon tự nguyện lớn nhất hiện nay là Gold Standard (GS) và Verified Carbon Standard (VCS). Hiện, Việt Nam cũng đang tham gia vào cả hai thị trường tự nguyện này, với tổng số 62 dự án.

Cũng theo ông Hoàng, Việt Nam đang trong tiến trình xây dựng thị trường tín chỉ carbon. Cụ thể, Luật Bảo vệ môi trường 2020 và Nghị định số 06/2022/NĐ-CP của Chính phủ Việt Nam về Quy định về giảm khí nhà kính và bảo vệ tầng Ozon… đã xác định lộ trình thành lập sàn giao dịch tín chỉ carbon tại Việt Nam. Theo đó, Việt Nam đặt mục tiêu thí điểm sàn giao dịch carbon vào năm 2025 và vận hành chính thức vào năm 2028.

Để bắt đầu lộ trình chinh phục các mục tiêu nói trên, kể từ năm 2024, Chính phủ sẽ thực hiện kiểm kê khí nhà kính đối với 1.700 doanh nghiệp lớn mà hơn nửa trong số đó là các doanh nghiệp đang niêm yết trên thị trường chứng khoán.

Ông Lê Anh Hoàng, Phó Viện trưởng Viện Tư vấn Phát triển CODE, Giám đốc Công ty Tài chính Carbon Giant Bard

Thách thức và cơ hội của doanh nghiệp Việt Nam

Với kế hoạch nói trên, theo các chuyên gia, các doanh nghiệp Việt Nam nói chung và các doanh nghiệp niêm yết trên sàn chứng khoán nói riêng đều đang đứng trước yêu cầu “gia nhập” một “sân chơi” mới.

Liên quan đến “sân chơi” này, ông Lê Anh Hoàng chỉ ra rằng, cần phải nhìn nhận rất rõ về những tiêu chuẩn mới đặt ra đối với doanh nghiệp. Theo ông Hoàng, kể từ khi Việt Nam tham gia vào các Hiệp định Thương mại tự do (FTA thế hệ mới), hàng rào thuế quan vào các thị trường lớn như châu Âu, Mỹ, Trung Quốc, Nhật, Hàn… đã được xóa bỏ, mang tới nhiều lợi ích cho các doanh nghiệp xuất khẩu.

Tuy nhiên, doanh nghiệp cũng phải đối mặt với các quy định nghiêm ngặt về việc giảm phát thải carbon đối với hàng hóa nhập khẩu, mà điển hình quy định cơ chế điều chỉnh Carbon qua biên giới (Carbon Border Adjustment Mechanism - CBAM).

“Với cơ chế này, những lĩnh vực sẽ chịu ảnh hưởng trực tiếp bao gồm: sản xuất ngành hàng nông, lâm nghiệp; nhôm thép, điện năng, phân bón, bảo vệ thực vậy; hóa chất… Trong đó, có rất nhiều doanh nghiệp cũng đang niêm yết trên thị trường chứng khoán”, ông Lê Anh Hoàng đặt vấn đề.

Về vấn đề này, các chuyên gia nhận định, trong bối cảnh các khu vực phát triển trên thế giới như EU, Mỹ, hay tới đây là Trung Quốc, Nhật Bản… áp dụng hàng rào thuế carbon cho hàng hóa xuất nhập khẩu, Việt Nam đã, đang và sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức.

Theo ông Lê Anh Hoàng, hiện Việt Nam vẫn chưa xây dựng được thị trường carbon trong nước để vận hành hỗ trợ các doanh nghiệp trong chiến lược phát triển bền vững và tham gia các chuỗi cung ứng toàn cầu có yêu cầu tiêu chuẩn về dấu vết carbon (carbon foorprint). Điều này sẽ khiến các doanh nghiệp tại Việt Nam giảm đi tính cạnh tranh và gặp nhiều khó khăn trong quá trình sản xuất và cung ứng dịch vụ sang các thị trường lớn và có yêu cầu cao.

Do đó, Chính phủ cần phải tính toán đến tính đồng nhất giữa các quy định, thị trường carbon của Việt Nam và thế giới để hỗ trợ doanh nghiệp. Về phía doanh nghiệp, mỗi đơn vị cũng cần chủ động tiếp cận xu hướng xanh, thay đổi công nghệ sản xuất; đồng thời, cũng cần nghiên cứu, tính trước tín chỉ carbon cho mình.

Mặt khác, ông Lê Anh Hoàng cũng khẳng định, thị trường carbon sẽ mang lại rất nhiều cơ hội cho cả Chính phủ, doanh nghiệp và nhà đầu tư.

Cụ thể, theo ông Hoàng, đối với Chính phủ, định giá carbon là một trong những công cụ chính sách khí hậu, đem lại nguồn thu quan trọng từ thuế carbon hay đấu giá các hạn ngạch phát thải. Từ nguồn thu này, Chính phủ có thể đầu tư nghiên cứu và phát triển các công nghệ xanh, hỗ trợ các cộng đồng dễ bị tổn thương thích ứng với các tác động của biến đổi khí hậu, hoặc hỗ trợ quá trình chuyển dịch sang nền kinh tế carbon thấp.

Đối với doanh nghiệp, ông Hoàng cho rằng, việc nhận thức sớm các rủi ro về khí hậu và xác định chiến lược chuyển dịch hợp lý có thể giúp tăng lợi thế cạnh trạnh và tạo cơ hội thu về nguồn doanh thu bổ sung.

Trong khi đó, đối với nhà đầu tư, định giá carbon giúp phân tích tác động của chính sách biến đội khí hậu với các danh mục đầu tư, cũng như phân bổ lại vốn cho các hoạt động phát thải thấp hoặc thích ứng với khí hậu.

Thông qua định giá carbon, các nhà đầu tư có thể xác định chi phí cũng như lợi ích của các khoản đầu tư, để đưa ra các quyết định đầu tư hiệu quả.

Từ góc độ của Hiệp hội Kinh doanh Chứng khoán Việt Nam, bà Hoàng Hải Anh, Tổng Thư ký nêu quan điểm, thị trường carbon và thị trường chứng khoán có sự liên thông mật thiết với nhau.

Việc các doanh nghiệp thay đổi công nghệ theo hướng tạo ra quyền phát thải để có thể giao dịch trên thị trường carbon sẽ giúp cho hình ảnh của doanh nghiệp được nâng lên, định giá của doanh nghiệp trên thị trường chứng khoán sẽ cao hơn các doanh nghiệp khác.

Thị trường chứng khoán Việt Nam 2023: Thể hiện xu hướng tích cực, còn nhiều dư địa phát triển Không chỉ được ủng hộ bởi môi trường vĩ mô tươi sáng, thị trường chứng khoán đang trở thành kênh đầu tư hấp dẫn nhất ...

[Trực tiếp] Tọa đàm: “Giải pháp thúc đẩy các doanh nghiệp lên sàn chứng khoán” Tọa đàm “Giải pháp thúc đẩy các doanh nghiệp lên sàn chứng khoán” do Tạp chí điện tử Kinh tế Chứng khoán Việt Nam tổ ...

Sắp diễn ra Tọa đàm: “Thị trường hồi phục - Cơ hội mới cho các doanh nghiệp” Sáng ngày 27/9, tại trụ sở HOSE, Tạp chí điện tử Kinh tế Chứng khoán Việt Nam sẽ tổ chức Tọa đàm “Thị trường hồi ...