Ủy ban châu Âu (EC) thông báo rằng chiến lược chi tiết về việc chấm dứt nhập khẩu dầu và khí đốt từ Nga sẽ được công bố vào tháng 5/2025, sau nhiều lần trì hoãn. Theo kế hoạch ban đầu, EU dự kiến loại bỏ hoàn toàn sự phụ thuộc vào năng lượng Nga vào năm 2027, như một phần trong phản ứng với cuộc khủng hoảng tại Ukraine từ năm 2022.

Tuy nhiên, lộ trình này từng bị trì hoãn do các yếu tố địa chính trị và những bất ổn liên quan đến thuế quan của Mỹ, vốn có khả năng ảnh hưởng đến thương mại năng lượng xuyên Đại Tây Dương. Lãnh đạo châu Âu cho biết việc tìm ra nguồn cung thay thế là một điều kiện tiên quyết, đặc biệt khi Nga vẫn chiếm tới 19% thị phần khí đốt và LNG của châu Âu trong năm 2024.

Mỹ trở thành cứu tinh, Na Uy củng cố vị thế

Trong khi lượng khí đốt qua đường ống từ Nga sang EU đã giảm mạnh, châu Âu lại tăng nhập khẩu LNG từ Mỹ, đưa Mỹ trở thành nhà cung cấp khí đốt lớn thứ ba, chỉ sau Na Uy và Nga.

Tổng thống Mỹ Donald Trump cũng đã xác nhận việc bán năng lượng sang EU là ưu tiên hàng đầu, không chỉ để giúp châu Âu đảm bảo an ninh năng lượng, mà còn nhằm giảm thâm hụt thương mại của Mỹ với khối EU.

Hiện nay, Na Uy vẫn giữ vị trí dẫn đầu về cung cấp khí đốt cho châu Âu, với nguồn cung ổn định và đáng tin cậy, nhờ vào mạng lưới đường ống hiện đại kết nối trực tiếp với các nước thành viên EU. Trong khi đó, Mỹ đang đẩy mạnh các hợp đồng dài hạn cung cấp LNG, với cam kết về giá cả cạnh tranh và khả năng vận chuyển linh hoạt.

Nga tính đường dài: Chuyển hướng sang châu Á, gấp ba xuất khẩu khí

Về phía Nga, “Chiến lược năng lượng quốc gia đến năm 2050” đã được Thủ tướng Mikhail Mishustin phê duyệt vào giữa tháng 4, thể hiện rõ định hướng giảm dần phụ thuộc vào thị trường châu Âu.

Theo chiến lược này, Nga đặt mục tiêu gấp đôi lượng khí xuất khẩu vào năm 2030 và gấp ba vào năm 2050. Cụ thể, sản lượng khí đốt đưa ra nước ngoài sẽ tăng từ 146 bcm (tỷ mét khối) năm 2023 lên 293 bcm năm 2030, và 438 bcm vào năm 2050.

Song song đó, Nga cũng xác định mở rộng mạng lưới tiêu thụ sang các quốc gia thân thiện tại châu Á, bao gồm Trung Quốc, Ấn Độ và các nước Đông Nam Á – nơi có nhu cầu tăng cao về năng lượng, nhưng ít ràng buộc chính trị hơn phương Tây.

Mặc dù chiến lược “cai dầu khí Nga” đã được đồng thuận về nguyên tắc, nội bộ EU vẫn tồn tại một số bất đồng. Hungary tuyên bố sẽ không đồng ý bất kỳ lệnh trừng phạt nào đối với khí đốt Nga, cho rằng điều này sẽ gây tổn hại nghiêm trọng đến nền kinh tế của họ.

Một số quốc gia khác trong EU cũng bày tỏ sự lo ngại, đề nghị phải đảm bảo nguồn cung ổn định trước khi áp dụng trừng phạt toàn diện, đặc biệt trong bối cảnh thị trường khí đốt vẫn chưa thực sự bình ổn sau đại dịch và xung đột địa chính trị.

Tác động dài hạn: Giá năng lượng và cơ hội cho chuyển đổi xanh

Các chuyên gia tại Viện Bruegel (Brussels) cảnh báo rằng việc cắt hoàn toàn khí đốt Nga sẽ đẩy chi phí năng lượng lên cao, khiến người tiêu dùng châu Âu phải đối mặt với hóa đơn điện, gas lớn hơn trong trung hạn.

Dù vậy, nhiều ý kiến cho rằng đây là cơ hội để EU đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang năng lượng tái tạo, giảm phát thải và nâng cao tính tự chủ năng lượng. Tuy nhiên, chiến lược này đòi hỏi khoản đầu tư khổng lồ và tầm nhìn dài hạn, bởi năng lượng tái tạo chưa thể thay thế hoàn toàn nhiên liệu hóa thạch trong 10 năm tới.

Việc châu Âu cắt giảm dần năng lượng Nga không chỉ là một quyết sách kinh tế – năng lượng, mà còn là một thông điệp chính trị rõ ràng. Trong thời đại mới, an ninh năng lượng không thể phụ thuộc vào một đối tác duy nhất, đặc biệt là trong các mối quan hệ đầy biến động.

Tuy nhiên, “cai” năng lượng Nga cũng đồng nghĩa với việc cần một chiến lược thống nhất, đầu tư bài bản và hợp tác chặt chẽ giữa các quốc gia thành viên. Đặc biệt, vấn đề hạ tầng vận chuyển LNG và phát triển lưu trữ năng lượng sẽ là những thách thức lớn.