Từ lời răn dân gian đến nguyên tắc điều hành doanh nghiệp

“Chữ tín quý hơn vàng” là một câu tục ngữ dân gian ngắn gọn nhưng thấm đẫm triết lý sống và làm ăn của người Việt. Trong xã hội truyền thống, nơi mà các giao dịch kinh tế không dựa trên hợp đồng văn bản như ngày nay, thì lời hứa, cam kết và danh dự chính là yếu tố quan trọng để xác lập quan hệ buôn bán, làm ăn, vay mượn hay hợp tác. Câu nói này đề cao “chữ tín” – tức là sự tin cậy, sự giữ lời – lên trên cả “vàng”, thứ tài sản vật chất quý giá bậc nhất thời xưa. Vàng đại diện cho sự giàu có hữu hình, nhưng tín thì đại diện cho đạo đức, uy tín, và niềm tin – những yếu tố tuy vô hình nhưng có sức nặng bền vững và sâu xa hơn nhiều.

Trong tâm thức người Việt, chữ tín không chỉ là một phẩm chất cá nhân mà còn là một “tài sản mềm” của gia đình, dòng họ, và cộng đồng. Người giữ tín sẽ được trọng dụng, làm ăn thuận lợi, còn người lật lọng, nuốt lời thì bị xã hội tẩy chay, danh dự tổn hại, mất bạn mất mối. Nhiều làng nghề truyền thống từ bao đời nay vẫn sống nhờ chữ tín: bán hàng không cần đặt cọc, giao hàng không cần giấy tờ, chỉ cần “nói một lời là chắc như đinh đóng cột”. Chữ tín khi ấy không chỉ là đạo lý, mà là nền tảng để thương mại tồn tại và phát triển trong một xã hội chưa có pháp lý hoàn chỉnh như hiện nay.

Khi bước vào thời đại hiện đại với nền kinh tế thị trường cạnh tranh khốc liệt, nguyên lý ấy vẫn không hề thay đổi. Ngược lại, chữ tín càng trở nên quan trọng khi doanh nghiệp và nhà đầu tư phải làm việc trong môi trường đầy biến động, rủi ro và thông tin phức tạp. Giữ được chữ tín không chỉ là giữ gìn đạo đức nghề nghiệp, mà còn là giữ cho mình một thương hiệu bền vững trong mắt khách hàng, cổ đông và cộng đồng tài chính.

Uy tín là vốn, không phải khẩu hiệu

Trong lĩnh vực đầu tư và tài chính, chữ tín không thể hiện rõ trên bảng cân đối kế toán nhưng lại hiện diện âm thầm trong mọi quyết định dòng tiền. Một công ty có thể có sản phẩm chưa hoàn hảo, mô hình kinh doanh chưa đột phá, nhưng nếu họ nhất quán trong cam kết với cổ đông, chia sẻ rủi ro một cách công khai và trung thực với nhà đầu tư, thì họ vẫn có cơ hội nhận được dòng vốn mới.

Uy tín không chỉ là lời nói đúng, mà còn là hành vi ứng xử đúng trong những tình huống khó khăn. Một startup khởi nghiệp thất bại vẫn có thể gọi được vốn ở lần tiếp theo, nếu họ chứng minh được rằng đã sử dụng dòng vốn minh bạch, làm hết sức và không lẩn tránh trách nhiệm khi mọi thứ đi chệch hướng.

Ngược lại, rất nhiều doanh nghiệp từng có thành tựu rực rỡ lại sụp đổ nhanh chóng vì chỉ một lần vi phạm nguyên tắc minh bạch – như làm giả báo cáo, thao túng giá cổ phiếu, hoặc đơn giản là lặng im khi thị trường cần họ lên tiếng. Trong mắt nhà đầu tư, đặc biệt là những nhà đầu tư tổ chức hoặc quỹ chuyên nghiệp, chữ tín chính là thước đo đầu tiên khi đánh giá một doanh nghiệp. Một báo cáo tài chính đẹp không đáng tin bằng một lời xin lỗi kịp thời và một kế hoạch khắc phục rõ ràng.

Với nhà đầu tư cá nhân, giữ chữ tín cũng là giữ cho chính mình một phong cách đầu tư bền vững. Không hứa hẹn quá mức khi rủ người khác góp vốn, không “lướt sóng” dựa vào tin đồn thất thiệt, không đưa ra các nhận định gây nhiễu thị trường vì mục đích cá nhân. Những người đầu tư có nguyên tắc, có uy tín lâu dần sẽ hình thành một “thương hiệu cá nhân” – giúp họ có thể dễ dàng kết nối cộng đồng, được mời tham gia các thương vụ lớn, và mở rộng hệ sinh thái đầu tư của mình mà không cần quảng bá quá nhiều.

Mất chữ tín – mất cơ hội, mất tương lai

Trong thời đại siêu kết nối, mất chữ tín không còn là chuyện riêng giữa hai bên giao dịch. Một hành vi sai trái có thể bị đưa lên mạng xã hội, báo chí hoặc diễn đàn nhà đầu tư trong vài phút. Cộng đồng tài chính hiện đại rất nhạy cảm với thông tin và phản ứng nhanh trước những biểu hiện của sự gian dối, thất tín.

Chính vì vậy, việc giữ gìn uy tín trong mọi hành vi, từ cách trả lời truyền thông đến việc xử lý khủng hoảng, từ cách phản hồi với cổ đông đến phong cách làm việc với đội ngũ nội bộ, đều trở thành một phần cấu thành năng lực lãnh đạo.

Giữ chữ tín không đồng nghĩa với sự cứng nhắc hay luôn đúng. Đôi khi, doanh nghiệp cần thừa nhận sai sót, xin lỗi thị trường, hoặc thay đổi kế hoạch vì lý do khách quan. Nhưng điều quan trọng là sự thành thật, nhất quán và tinh thần có trách nhiệm. Đó chính là thứ “vàng thật” giúp thương hiệu vượt qua biến động. Niềm tin một khi đã gây dựng đủ lớn sẽ trở thành chiếc đệm giúp doanh nghiệp vượt qua khủng hoảng, giữ được nhà đầu tư trung thành, và thậm chí còn nhận được sự ủng hộ khi cần tái cấu trúc.

Giữ chữ tín cũng là cách doanh nhân, nhà đầu tư tạo ra một môi trường minh bạch – lành mạnh. Khi ai cũng hành xử bằng uy tín, thì không gian đầu tư trở nên đáng tin cậy, chi phí niềm tin giảm xuống, và dòng tiền sẽ tự nhiên chảy về những người xứng đáng. Trong bối cảnh thị trường tài chính Việt Nam đang cần khơi thông nguồn vốn dài hạn, thì uy tín – từ cá nhân đến tổ chức – chính là điều kiện tiên quyết để thị trường đi vào chiều sâu.