Tài sản không lợi nhuận nhưng chưa bao giờ lỗi thời

Trong thế giới tài chính hiện đại, nơi mọi tài sản đều được định giá dựa trên khả năng sinh lời, vàng nổi lên như một ngoại lệ kỳ lạ. Không mang lại cổ tức như cổ phiếu, không có lãi suất như trái phiếu hay gửi tiết kiệm, cũng chẳng có khả năng tăng trưởng như công ty công nghệ, nhưng vàng vẫn được coi là một tài sản chiến lược, đặc biệt trong những giai đoạn bất ổn.

Giới đầu tư toàn cầu – từ các quỹ hưu trí, ngân hàng trung ương cho đến những cá nhân thận trọng – đều dành một vị trí nhất định trong danh mục tài sản cho vàng. Điều đáng nói là, họ không tìm đến vàng khi thị trường đang phơi phới tăng trưởng, mà là lúc mọi thứ bắt đầu rạn vỡ: lạm phát bùng nổ, khủng hoảng ngân hàng, xung đột địa chính trị hay những lần đồng USD biến động bất thường.

Ngược dòng thời gian, vàng từng được dùng làm tiền tệ từ thời cổ đại. Các đế chế lớn từ châu Á đến châu Âu đều công nhận giá trị của vàng trong lưu thông và tích trữ. Cho đến tận thế kỷ 20, phần lớn các quốc gia vẫn áp dụng chế độ bản vị vàng – một hệ thống mà giá trị đồng tiền được neo theo một lượng vàng cố định. Dù sau này hệ thống đó bị dỡ bỏ và đồng USD nổi lên chiếm vai trò tiền tệ toàn cầu, vàng vẫn giữ được vị thế là thước đo giá trị cuối cùng, đặc biệt khi niềm tin với tiền pháp định suy giảm.

Không giống như tiền có thể bị in vô tội vạ hoặc tài sản tài chính có thể biến mất trong khủng hoảng, vàng tồn tại một cách hữu hình và hữu hạn. Người ta không thể “tạo” thêm vàng bằng bàn phím ngân hàng trung ương. Chính yếu tố đó khiến vàng trở thành điểm đến quen thuộc của dòng tiền khi lo ngại về lạm phát, mất giá tiền tệ hay rủi ro hệ thống gia tăng.

Vàng “lên tiếng” khi thị trường mất niềm tin

Lịch sử hiện đại đã nhiều lần chứng minh sức mạnh của vàng mỗi khi niềm tin thị trường lung lay. Trong cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008, khi Lehman Brothers sụp đổ và hệ thống ngân hàng Mỹ đứng trước nguy cơ tan rã, giá vàng tăng hơn 30% chỉ trong vòng chưa đầy hai năm. Năm 2020, khi đại dịch COVID-19 làm đóng băng nền kinh tế toàn cầu, vàng lại thiết lập đỉnh lịch sử mới, vượt mốc 2.000 USD/oz.

Tương tự, vào thời điểm Nga mở chiến dịch quân sự tại Ukraine đầu năm 2022, nhà đầu tư toàn cầu lập tức tìm đến vàng như kênh trú ẩn trước bất ổn địa chính trị. Trong những tuần đầu tiên của xung đột, giá vàng tăng vọt, vượt xa các tài sản rủi ro khác như cổ phiếu hay tiền điện tử.

Một trong những lý do khiến vàng “lên tiếng” mạnh mẽ trong khủng hoảng là vì nó đóng vai trò như phong vũ biểu niềm tin. Khi nhà đầu tư mất niềm tin vào hệ thống tài chính, họ không tìm đến những công cụ sinh lời mà tìm đến những thứ giữ được giá trị – và vàng chính là lựa chọn tự nhiên.

Hơn nữa, vàng không chịu ràng buộc bởi rủi ro vỡ nợ hay yếu tố tín dụng như trái phiếu. Nó cũng không chịu tác động bởi kết quả kinh doanh hay xu hướng ngành như cổ phiếu. Vàng đứng ngoài hệ thống định chế tài chính, và đó là lý do nó đặc biệt hữu ích khi hệ thống đó trở nên không đáng tin cậy.

Giữ vàng không làm bạn giàu, nhưng có thể giúp bạn không nghèo

Tất nhiên, vàng không phải là “viên đạn bạc” cho mọi nhà đầu tư. Trong những giai đoạn nền kinh tế tăng trưởng tốt, thị trường chứng khoán sôi động và lãi suất ở mức cao, vàng thường kém hấp dẫn. Khi tiền có thể sinh lời tốt ở các kênh khác, nhà đầu tư sẵn sàng rút vốn khỏi vàng để tìm kiếm lợi nhuận cao hơn.

Thậm chí, trong một số chu kỳ kéo dài, giá vàng có thể giảm hoặc đi ngang hàng năm trời. Ví dụ, sau giai đoạn tăng mạnh giai đoạn 2011–2012, giá vàng rơi vào thời kỳ giảm giá kéo dài suốt gần 5 năm trước khi phục hồi. Vì vậy, nếu coi vàng là công cụ đầu cơ, nhiều nhà đầu tư sẽ thất vọng.

Tuy nhiên, với vai trò phòng thủ – như một khoản “bảo hiểm” trong danh mục đầu tư – vàng lại phát huy hiệu quả đặc biệt. Giống như bạn không mong một vụ tai nạn xảy ra để sử dụng bảo hiểm, nhưng nếu có, bạn sẽ biết giá trị của việc đã chuẩn bị. Với vàng, chuyện tương tự. Giữ vàng có thể không giúp bạn giàu lên nhanh chóng, nhưng lại là công cụ hiệu quả để bảo toàn tài sản trong khủng hoảng.

Nhiều chuyên gia gợi ý rằng trong danh mục đầu tư dài hạn, nhà đầu tư nên phân bổ từ 5–15% vào vàng tùy theo khẩu vị rủi ro. Đó không chỉ là cách phòng vệ tài chính mà còn giúp cân bằng tâm lý khi thị trường rung lắc.