Đề xuất Trung Quốc khôi phục năng lực tài chính địa phương bằng cách hoán đổi nợ trị giá 30 nghìn tỷ Nhân dân tệ

Trung tâm Học thuật về Thực hành và Tư duy Kinh tế Trung Quốc (Accept) của Đại học Thanh Hoa đã đề xuất Trung Quốc nên phát hành 30 nghìn tỷ Nhân dân tệ (4,2 nghìn tỷ đô la Mỹ) trái phiếu kho bạc để hoán đổi các khoản nợ tiềm ẩn của chính quyền địa phương nhằm tái tạo động lực tăng trưởng và cắt giảm rủi ro tài chính ngay từ gốc rễ.

Một động thái như vậy, kết hợp với một vài nghìn tỷ Nhân dân tệ trái phiếu bổ sung để củng cố thị trường bất động sản, thúc đẩy tiêu dùng và loại bỏ công suất công nghiệp dư thừa, sẽ là một bước tiến mạnh mẽ hướng tới giải quyết các cuộc khủng hoảng nợ và bất động sản cấp địa phương của Trung Quốc một lần dứt điểm, theo báo cáo do Trung tâm Học thuật về Thực hành và Tư duy Kinh tế Trung Quốc (Accept) của Đại học Thanh Hoa công bố.

“Nền kinh tế đang bắt đầu cho thấy dấu hiệu ổn định, nhưng những rủi ro đáng kể vẫn còn ẩn sâu bên dưới bề mặt”, Liu Peilin, nghiên cứu viên chính của trung tâm cho biết khi thảo luận về báo cáo tại một diễn đàn kinh tế vĩ mô do Trung tâm tổ chức ngày 2/7. “Gốc rễ của vấn đề là nợ chính quyền địa phương cao, đã làm gián đoạn các hoạt động kinh tế và tài chính.

“Điều cần thiết là một gói chính sách toàn diện - cụ thể hơn là một gói các biện pháp tài khóa chủ động hơn”.

Trung Quốc đã triển khai hoán đổi nợ 12 nghìn tỷ Nhân dân tệ (1,67 nghìn tỷ đô la Mỹ) vào cuối năm 2024 - một động thái làm giảm đáng kể áp lực trả nợ cho chính quyền địa phương, vì Bộ Tài chính đã xác định được tổng cộng 14,3 nghìn tỷ Nhân dân tệ trong các khoản nợ ẩn của chính quyền địa phương vào cuối năm 2023.

Tuy nhiên, vẫn còn hàng chục nghìn tỷ Nhân dân tệ nợ cấp địa phương chưa được Bộ xác định là nợ phải trả của chính phủ, nhưng chúng vẫn là một quả bom nợ đang nổ vì là nợ của các doanh nghiệp nhà nước, các phương tiện tài chính địa phương hoặc tồn tại dưới các hình thức khác.

Theo nghiên cứu viên chính Liu, kế hoạch hoán đổi nợ quy mô lớn sẽ không làm tăng tỷ lệ đòn bẩy chung của Trung Quốc vì khoản nợ đã nằm trong sổ sách. Nó chỉ liên quan đến việc chính quyền trung ương phát hành trái phiếu để gánh vác các khoản nợ từ chính quyền địa phương, về cơ bản là chuyển gánh nặng nợ sang một thực thể khác.

Trong khi đó, động thái này cũng sẽ cho phép thay thế nợ chi phí cao bằng trái phiếu lãi suất thấp hơn, có thể giúp phục hồi hoạt động kinh tế.

Cụ thể, báo cáo đề xuất phát hành 4 nghìn tỷ Nhân dân tệ trái phiếu kho bạc để giải quyết tình trạng tồn kho nhà ở chưa bán được bằng cách chuyển đổi thành nhà ở giá rẻ, cũng như trái phiếu nghìn tỷ Nhân dân tệ để giúp hấp thụ tình trạng dư thừa công suất công nghiệp và thúc đẩy tiêu dùng trong nước.

Li Daokui, Giám đốc Accept và là cựu cố vấn của Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (ngân hàng trung ương của Trung Quốc), cho biết tại cùng diễn đàn rằng "Nếu phát hành trái phiếu kho bạc trị giá 4 nghìn tỷ Nhân dân tệ để mua một nửa lượng bất động sản tồn kho và chuyển đổi thành nhà ở giá rẻ cho người lao động nhập cư, thì về cơ bản sẽ phục hồi thị trường bất động sản".

Nền kinh tế Trung Quốc vẫn duy trì đà tăng trưởng vào năm 2025, với GDP tăng 5,4% trong quý đầu tiên. Bất chấp việc Mỹ tăng thuế quan, tăng trưởng xuất khẩu của Trung Quốc vẫn đạt 7,2% trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 5.

Tuy nhiên, với thị trường việc làm yếu, đặc biệt là đối với những người lao động trẻ tuổi, cũng như lĩnh vực bất động sản đang chao đảo, áp lực giảm phát và lợi nhuận sản xuất giảm do cạnh tranh gay gắt, các nhà kinh tế tại diễn đàn đã cảnh báo rằng nền kinh tế vẫn phải đối mặt với những rủi ro đáng kể trong dài hạn.

Khả năng tài chính của chính quyền tỉnh và thành phố, trước tình trạng doanh thu bán đất giảm và trách nhiệm chi tiêu tăng, vẫn là mối quan ngại và trung tâm nghiên cứu của Đại học Thanh Hoa đã kêu gọi thay đổi mô hình tài chính.

Vì chính quyền địa phương thường vay vốn cho các dự án cơ sở hạ tầng dài hạn và sau đó phải đối mặt với thời hạn trả nợ ngắn hơn, nên điều này đặc biệt khó khăn đối với họ, vì thu nhập từ bán đất và doanh thu thuế đã giảm mạnh trong bối cảnh khó khăn kéo dài về bất động sản. Do đó, họ phải thu thêm phí và tăng doanh thu ngoài thuế để duy trì hoạt động và trả nợ.

Một mô hình như vậy - trong đó chính quyền địa phương phải đối mặt với áp lực ngắn hạn phải trả nợ công - nên chuyển sang mô hình "tài chính công", trong đó các công cụ an toàn và thanh khoản như trái phiếu kho bạc được sử dụng để tài trợ cho các dự án cơ sở hạ tầng, Giám đốc Accept Li đề xuất.

"Trái phiếu kho bạc thậm chí còn an toàn hơn cả việc nắm giữ tiền mặt và đây chính xác là điều mà hệ thống tài chính của Trung Quốc cần nhất", Giám đốc Li nói thêm. "Tuy nhiên, khối lượng trái phiếu chính phủ còn lâu mới đủ, chỉ chiếm hơn 25% GDP".

Ông cho biết Trung Quốc nên áp dụng khái niệm "tài chính công" và từ bỏ tư duy quản lý tài khoản quốc gia như một máy tính tiền: tức là xử lý từng giao dịch một cách riêng biệt, cố gắng trả nợ trong ngắn hạn và vội vã trả nợ ngay khi cần tiền.

“Phát hành trái phiếu kho bạc siêu dài hạn cho phép chúng ta đảo nợ khi đáo hạn”, ông Li nói. “Đây là cách nhà nước nên quản lý các tài khoản và khoản đầu tư dài hạn của mình, đặc biệt là trong cơ sở hạ tầng – thông qua các công cụ tài chính”.