Dự thảo Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi): Giải phóng nguồn lực tài chính bị “đóng băng”

Phóng viên: Dưới góc độ ngân hàng thương mại, ông nhìn nhận như thế nào về tình hình nợ xấu của ngân hàng hiện nay?

Ông Nguyễn Tiến Nghĩa: Tính đến ngày 31/12/2024, tỷ lệ nợ xấu toàn hệ thống ở mức khoảng 5,36%. Riêng trong 2 tháng đầu năm 2025, tỷ lệ này tăng lên 5,47%, tương ứng giá trị tuyệt đối khoảng 34 nghìn tỷ đồng. Mặc dù tốc độ xử lý nợ xấu tại các ngân hàng được cải thiện, phần lớn vẫn dựa vào nguồn dự phòng rủi ro, chiếm trên 48%. Tỷ lệ nợ được xử lý bằng nguồn trả nợ từ khách hàng đạt hơn 35%, còn lại thông qua xử lý tài sản bảo đảm khoảng trên 7 nghìn tỷ đồng.

Như vậy, tốc độ xử lý nợ xấu đang có dấu hiệu chậm lại rõ rệt. Trong bối cảnh đó, việc sửa đổi, bổ sung Luật Các tổ chức tín dụng năm 2024 được kỳ vọng sẽ mang lại tác động tích cực, tạo cơ sở pháp lý cho việc xử lý nợ xấu.

Phóng viên: Dự kiến trong tuần này Quốc hội sẽ thông qua Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi). Khi Luật được thông qua và có hiệu lực, hoạt động xử lý nợ xấu tại ngân hàng sẽ có những thay đổi như thế nào?

Ông Nguyễn Tiến Nghĩa: Hiện quy mô nợ xấu toàn hệ thống đã lên tới trên 1 triệu tỷ đồng. Từ khi Nghị quyết 42/2017/QH14 hết hiệu lực, quyền thu giữ tài sản đảm bảo không được luật hóa, việc thu hồi nợ của các ngân hàng vô cùng khó khăn, do nhiều khách hàng cố tình trốn tránh trả nợ, không chịu bàn giao tài sản cho ngân hàng xử lý. Tôi kỳ vọng, sửa đổi Luật Các tổ chức tín dụng theo hướng luật hóa Nghị quyết 42/2017/QH14 không chỉ tạo điều kiện cho các ngân hàng trong việc thu hồi nợ, mà là tiếng chuông cảnh tỉnh, buộc người đi vay phải có ý thức và trách nhiệm trả nợ, xóa bỏ tư duy tìm mọi cách không trả nợ, không bàn giao tài sản.

Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi) không chỉ tạo cơ sở pháp lý cho ngân hàng đẩy mạnh xử lý nợ xấu, mà còn tác động đến tâm lý của khách hàng. Các quy định mới tại Luật sẽ giúp khách hàng tự điều chỉnh hành vi, hợp tác trả nợ hơn, không cố tình chây ỳ trả nợ như trước đây.

Việc xử lý triệt để hàng trăm nghìn tỷ đồng nợ xấu không chỉ giúp “giải phóng” nguồn lực tài chính bị “đóng băng” mà còn tạo động lực mới cho tăng trưởng kinh tế. Nếu được Quốc hội thông qua, các cơ chế đặc thù tại Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi) sẽ giúp các tổ chức tín dụng xử lý nợ xấu, giảm bớt áp lực trích lập dự phòng, luân chuyển dòng vốn quay trở lại thị trường. Đây không chỉ là vốn của riêng ngân hàng, mà còn là vốn của người dân, của nền kinh tế. Nợ xấu lớn ảnh hưởng đến chất lượng tài sản ngân hàng, là nguyên nhân khiến mặt bằng lãi suất của Việt Nam cao hơn so với một số nước trong khu vực.

Phóng viên: Dù tán thành việc luật hóa quyền thu giữ tài sản đảm bảo của các tổ chức tín dụng, song nhiều đại biểu Quốc hội vẫn lo ngại tình trạng lạm quyền thu giữ tài sản đảm bảo. Ở góc độ người trực tiếp cho khách hàng vay và thu hồi nợ, ông có bình luận gì về vấn đề này, thưa ông?

Ông Nguyễn Tiến Nghĩa: Việc thu giữ tài sản bảo đảm không phải là hành động đơn phương, vô điều kiện, mà phải tuân thủ phạm vi, giới hạn, điều kiện thu giữ, tôn trọng quyền tự do, tự nguyện thỏa thuận của các bên. Quy định về trình tự, thủ tục thu giữ phải công bằng, công khai, minh bạch, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của bên có nghĩa vụ, tổ chức tín dụng và các bên liên quan.

Luật hóa quyền thu giữ tài sản đảm bảo không có nghĩa là ngân hàng được quyền thu giữ tài sản đảm bảo vô tội vạ, mà phải tuân thủ quy định, điều kiện, trình tự, thủ tục nhất định. Quan trọng nhất là, điều này sẽ phát đi thông điệp mạnh mẽ cho thị trường về kỷ cương, văn hóa tín dụng, bảo vệ công bằng cho cả người cho vay lẫn người đi vay. Khách hàng biết không còn “cửa” chây ỳ trả nợ - vì dù có cố tình không hợp tác bàn giao tài sản đảm bảo, thì cũng sẽ bị ngân hàng thu giữ - sẽ tăng ý thức trả nợ. Khi đó, ngân hàng cũng sẽ yên tâm cho vay hơn.

Các ngân hàng không coi quyền thu giữ tài sản đảm bảo là “đặc quyền”, mà chỉ mong quy định này sẽ giúp khách hàng tăng thiện chí trả nợ. Một khi khách hàng có thiện chí trả nợ, ngân hàng sẵn sàng hỗ trợ, thu giữ tài sản đảm bảo chỉ là phương án cuối cùng. Với chúng tôi, đây được xem là biện pháp tâm lý để khách hàng tăng trách nhiệm trả nợ, là công cụ để ngăn chặn khách hàng bội tín, chứ không phải… cây gậy thần.

Để tránh việc lạm quyền, dự thảo Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi) quy định, tổ chức tín dụng không được áp dụng các biện pháp vi phạm điều cấm của pháp luật, trái đạo đức xã hội, không hạn chế quyền khiếu nại của các bên, đặc biệt là bên bảo đảm và bên đang giữ tài sản bảo đảm. Hoạt động thu giữ tài sản bảo đảm và hoạt động của tổ chức tín dụng nói chung chịu sự quản lý, kiểm tra, thanh tra, giám sát của cơ quan quản lý nhà nước, trong đó có Ngân hàng Nhà nước.

Phóng viên: Xin trân trọng cảm ơn ông!