Thông tin Tổng thống Donald Trump công bố thỏa thuận thương mại với Việt Nam đã gây chú ý lớn trong giới đầu tư toàn cầu. Theo đó, Mỹ sẽ áp thuế 20% với hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam và 40% với hàng hóa trung chuyển.

Ngược lại, Việt Nam cam kết giảm toàn bộ thuế nhập khẩu đối với hàng Mỹ xuống 0%. Diễn biến mới mở ra nhiều kịch bản đánh giá tác động tới xuất nhập khẩu, dòng vốn FDI và cạnh tranh nội địa.

Mức thuế 20% – cao hơn kỳ vọng nhưng vẫn trong ngưỡng chấp nhận được

Ngày 2/7/2025, Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố đã đạt được thỏa thuận thương mại song phương với Việt Nam. Theo đó, Mỹ sẽ áp thuế 20% đối với hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam và 40% đối với hàng hóa trung chuyển qua Việt Nam, trong khi Việt Nam đồng ý giảm toàn bộ thuế nhập khẩu hàng Mỹ về 0%.

Theo Công ty Chứng khoán KB Việt Nam (KBSV), mức thuế 20% này cao hơn kỳ vọng thị trường trước đó, nhưng vẫn được xem là diễn biến “chấp nhận được” khi thấp hơn đáng kể so với mức 46% từng được đề cập hồi tháng 4. Tuy nhiên, đây mới chỉ là khung sơ bộ, chưa rõ cách áp dụng theo nhóm hàng cũng như định nghĩa cụ thể về hàng “trung chuyển”. KBSV đưa ra hai cách tiếp cận để diễn giải mức thuế này.

Trong kịch bản đầu tiên, thuế 20% được hiểu là mức tổng hợp, gồm cả thuế tối huệ quốc (MFN) vốn dao động 5–15% tùy mặt hàng và thuế đối ứng bổ sung khoảng 10%. Nếu đúng theo cách hiểu này, đây là kịch bản khá tích cực, đặc biệt so với mức thuế 46% từng khiến thị trường lo ngại hồi tháng 4.

Trong kịch bản thứ hai, thuế 20% là thuế đối ứng riêng, chưa bao gồm MFN. Như vậy, mức thuế thực tế có thể cao hơn. Tuy nhiên, cần lưu ý Việt Nam là quốc gia thứ ba sau Anh và Trung Quốc đạt thỏa thuận thương mại với Mỹ. Mức thuế này vẫn giúp Việt Nam duy trì năng lực cạnh tranh, nhất là khi so với Trung Quốc – quốc gia đang chịu mức thuế đối ứng 10–30% tùy mặt hàng – và Anh với mức thấp nhất khoảng 10%.

Tác động đến xuất khẩu và thu hút FDI: Cơ hội song hành thách thức

Diễn biến mới dự kiến sẽ tạo ra áp lực điều chỉnh ngắn hạn với thị trường, khi kỳ vọng về mức thuế nhẹ hơn không thành hiện thực. Tuy vậy, KBSV cho rằng tác động tiêu cực sẽ không quá lớn nếu Mỹ áp mức thuế tương tự hoặc cao hơn cho các quốc gia khác. Khi đó, Việt Nam vẫn giữ được lợi thế nhờ các yếu tố khác như chi phí lao động thấp, vị trí địa lý gần chuỗi cung ứng châu Á và chính sách ưu đãi thu hút đầu tư ổn định.

Ngược lại, việc cam kết cắt giảm thuế nhập khẩu hàng hóa Mỹ, đặc biệt là ô tô về mức 0%, có thể gây sức ép cạnh tranh đáng kể lên các doanh nghiệp sản xuất trong nước. Đây là tín hiệu tích cực cho người tiêu dùng, nhưng cũng đặt ra yêu cầu cao hơn về năng lực cạnh tranh giá và chất lượng sản phẩm đối với các doanh nghiệp nội địa.

Những ẩn số cần theo dõi: Trung chuyển và tỷ giá

Một điểm then chốt là cách xác định hàng “trung chuyển” – nhóm bị áp thuế cao tới 40%. Hiện chưa có tiêu chí rõ ràng liệu khái niệm này sẽ tính theo tỷ lệ nguyên vật liệu nhập từ Trung Quốc hay theo khâu lắp ráp cuối cùng tại Việt Nam. Tùy cách định nghĩa, nhiều ngành xuất khẩu chủ lực như điện tử, dệt may, linh kiện... có thể chịu tác động ở mức độ khác nhau.

Ngoài ra, tỷ giá giữa USD và VND cũng cần theo dõi sát. KBSV cho rằng việc Mỹ áp thuế thương mại mới có thể tác động trực tiếp tới sức mạnh đồng USD, từ đó ảnh hưởng đến chi phí nhập khẩu và xuất khẩu của các doanh nghiệp Việt Nam. Biến động tỷ giá là yếu tố nhạy cảm có thể làm thay đổi biên lợi nhuận nếu doanh nghiệp không có chiến lược phòng vệ phù hợp.

Góc nhìn trung hạn: Vẫn có cơ sở kỳ vọng

Dù chi tiết thỏa thuận chưa được công bố đầy đủ, việc Việt Nam đạt thỏa thuận sớm với Mỹ vẫn được xem là bước đi chiến lược tích cực. So với các đối thủ, Việt Nam hiện vẫn duy trì vị thế hấp dẫn trong mắt các nhà đầu tư có chiến lược sản xuất lâu dài và thực chất, không chỉ đơn thuần tìm điểm trung chuyển.

KBSV kết luận rằng trong ngắn hạn, thị trường cần thời gian hấp thụ thông tin và đánh giá chi tiết chính sách thuế từng nhóm ngành. Nhưng về trung và dài hạn, lợi thế của Việt Nam về chính sách, nhân lực và chuỗi cung ứng vẫn giúp duy trì đà hút vốn FDI, đặc biệt trong bối cảnh dịch chuyển sản xuất toàn cầu đang tái định hình sau thương chiến mới.