Hiện thực hóa trọn vẹn tiềm năng của EVFTA

Trở ngại lớn nhất trong quá trình thực thi EVFTA

Các cơ chế thực thi phức tạp vẫn đang là rào cản lớn đối với cộng đồng doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam. 37% doanh nghiệp được khảo sát cho biết thường xuyên gặp phải chênh lệch trong định giá hải quan – yếu tố làm gia tăng chi phí và giảm sức cạnh tranh. Ngoài ra, các quy định chưa rõ ràng, thực thi thiếu đồng bộ, cùng sự thiếu nhất quán giữa các cơ quan chức năng của cả EU và Việt Nam tiếp tục gây trở ngại cho hoạt động thương mại. Những bất cập này đang làm giảm hiệu quả thực tế và kìm hãm tiềm năng tối đa của hiệp định.

Một trong những trở ngại lớn nhất trong quá trình thực thi EVFTA hiện nay chính là quy tắc xuất xứ – yếu tố then chốt để doanh nghiệp được hưởng các ưu đãi thuế quan. Theo Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EuroCham), xuất xứ đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy thương mại công bằng và minh bạch, nhưng việc đáp ứng đầy đủ các tiêu chí xuất xứ không hề đơn giản. Phần lớn hàng hóa xuất khẩu chủ lực của Việt Nam vẫn phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu từ các nước thứ ba.

Mặc dù EVFTA có cơ chế cộng gộp xuất xứ với một số đối tác, quy trình chứng từ vẫn còn phức tạp, trong khi chuỗi cung ứng lại phân mảnh, khiến nhiều doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc chứng minh nguồn gốc hợp lệ của nguyên vật liệu.

Phó Chủ tịch EuroCham Jean-Jacques Bouflet nhận định: “Tại thời điểm này, định nghĩa chính xác về các yêu cầu mới do Mỹ áp đặt đối với khái niệm hàng hóa "trung chuyển" vẫn còn chưa rõ ràng. Sự mơ hồ này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc áp dụng Quy tắc Xuất xứ trong EVFTA – đặc biệt khi nguyên liệu nhập khẩu được sử dụng trong quá trình sản xuất tại Việt Nam. Chính vì vậy, EuroCham tiếp tục ủng hộ việc loại bỏ thêm các rào cản kỹ thuật và phi kỹ thuật trong thương mại, đưa ra những hướng dẫn rõ ràng hơn về mã HS, định giá hải quan và các cơ chế tham chiếu chéo nhất quán giữa các cơ quan hải quan trong và giữa các nước.”

Giải pháp căn cơ tháo gỡ nút thắt và củng cố niềm tin lâu dài vào EVFTA

Trong bối cảnh thương mại toàn cầu ngày càng phức tạp, Giấy chứng nhận xuất xứ (C/O) đã trở thành công cụ không thể thiếu giúp doanh nghiệp đảm bảo tuân thủ quy định, tận dụng ưu đãi và củng cố uy tín với đối tác quốc tế. Hiện có tới 56% doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam nộp C/O định kỳ hàng tháng – một tỷ lệ cho thấy tầm quan trọng ngày càng lớn của công cụ này.

Chỉ riêng năm 2024, Việt Nam đã cấp hơn 1,8 triệu C/O ưu đãi, tương đương giá trị xuất khẩu hơn 100 tỷ USD – tăng lần lượt 18% về lượng và 28% về giá trị so với năm trước. Xuất khẩu sang EU đạt 51,7 tỷ USD, tăng 18,4%, đánh dấu mức cao nhất từ trước đến nay và cho thấy hiệu quả rõ nét của EVFTA.

Từ tháng 5/2025, Việt Nam đã bắt đầu tập trung hóa quy trình cấp C/O và hướng đến xây dựng nền tảng kỹ thuật số quốc gia để hỗ trợ thương mại. Dù một số doanh nghiệp có thể nhận được C/O trong chưa đầy 24 giờ, vẫn còn nhiều đơn vị phải chờ hơn một tuần – gây ảnh hưởng đến dòng vốn và tiến độ giao hàng.

Trước thực trạng này, cộng đồng doanh nghiệp châu Âu kêu gọi cải tiến thủ tục theo hướng minh bạch, đơn giản, hiệu quả hơn, như áp dụng đăng ký điện tử và cơ chế tự chứng nhận xuất xứ. Đây được xem là các giải pháp căn cơ để tháo gỡ nút thắt và củng cố niềm tin lâu dài vào EVFTA.

Bên cạnh đó, EuroCham ghi nhận và đánh giá cao những nỗ lực của Việt Nam trong cải cách hành chính và hiện đại hóa nền kinh tế. Từ cuối năm 2024, Chính phủ đã khởi xướng hàng loạt cải cách cơ cấu sâu rộng – như sáp nhập các bộ, ngành, tinh gọn 30% bộ máy hành chính – thể hiện quyết tâm mạnh mẽ trong cải cách toàn diện.

Cùng với đó, việc triển khai định danh doanh nghiệp qua ứng dụng VNeID và công bố Chỉ số FTA quốc gia đầu tiên vào năm 2025 đánh dấu bước tiến lớn trong quá trình số hóa và quản trị dựa trên dữ liệu thực chứng.

Chỉ số FTA – do Bộ Công Thương phối hợp các cơ quan liên quan xây dựng – cung cấp dữ liệu minh bạch, hỗ trợ hoạch định chính sách xuất khẩu, giám sát hiệu quả hội nhập, và thúc đẩy tăng trưởng bền vững tại địa phương.

Trong bối cảnh toàn cầu biến động, Việt Nam vẫn kiên định nhận diện sớm thách thức và cơ hội của hội nhập, xác định tận dụng tối đa FTA là chiến lược trọng tâm để thúc đẩy tăng trưởng, thu hút đầu tư và nâng cao vị thế quốc tế.

Ông Bruno Jaspaert, Chủ tịch EuroCham, chia sẻ: “Là chủ doanh nghiệp và cũng đã hỗ trợ nhiều nhà đầu tư khác "an cư lập nghiệp" tại Việt Nam, tôi hiểu cảm giác thất vọng khi các dự án bị trì hoãn do vướng mắc hành chính. Tuy nhiên, tôi cũng nhìn thấy điều tích cực - Chính phủ sẵn sàng lắng nghe, chủ động đồng hành và thực tâm thúc đẩy cải cách.”

Ông Jaspaert đánh giá cao quyết tâm cải cách của Việt Nam, đồng thời nhấn mạnh: “Các chỉ số kinh tế hiện tại đều cho thấy kỷ nguyên vươn mình của Việt Nam đã thực sự bắt đầu – một thời kỳ tăng trưởng và phát triển mạnh mẽ như kỳ vọng của Tổng Bí thư Tô Lâm. Giờ đây, hơn bao giờ hết, là lúc để tăng tốc triển khai những cải cách đã cam kết và biến đối thoại thành hành động cụ thể.”