Cơ hội định hình lại bản đồ công nghiệp miền Bắc

Không phải ngẫu nhiên mà giới chuyên gia đánh giá cao kịch bản sáp nhập Bắc Ninh – Bắc Giang. Đây là hai tỉnh có tốc độ phát triển công nghiệp nhanh nhất cả nước trong 5 năm qua, là nơi đặt nhà máy của những tập đoàn lớn như Samsung, Foxconn, Canon, Goertek…

Bắc Ninh – dù là tỉnh nhỏ nhất cả nước – đã vươn lên thành trung tâm công nghiệp hàng đầu, với hơn 16 khu công nghiệp (KCN) quy hoạch, tổng diện tích gần 6.400 ha, tỷ lệ lấp đầy trên 62%.

Bắc Giang cũng không kém cạnh, với 6 KCN đang hoạt động, 55 cụm công nghiệp và gần 350.000 lao động trực tiếp, đứng đầu cả nước về tăng trưởng GRDP năm 2024 (trên 13,8%).

Sau sáp nhập, tỉnh mới có quy mô dân số hơn 3,6 triệu người, diện tích tự nhiên gần 4.720 km² – lọt vào top các tỉnh lớn nhất Việt Nam cả về quy mô lẫn sản xuất công nghiệp. Và quan trọng hơn, đây là nơi tập trung tới hơn 55 khu/cụm công nghiệp, gắn với hàng trăm doanh nghiệp FDI, tạo ra một “bản đồ công nghiệp” quy mô chưa từng có tại miền Bắc.

Tái cấu trúc bản đồ KCN: Từ phân tán sang chuỗi liên kết

Một trong những tác động lớn nhất của sáp nhập là khả năng tái thiết lập bản đồ KCN theo hướng liên kết vùng. Nếu trước đây các KCN bị giới hạn bởi địa giới hành chính, thì sau sáp nhập, việc quy hoạch các vùng công nghiệp liên huyện, liên cụm sẽ dễ dàng hơn, tối ưu hạ tầng và hiệu suất sử dụng đất.

Các khu vực giáp ranh như Yên Phong (Bắc Ninh) – Hiệp Hòa (Bắc Giang) hay Quế Võ – Việt Yên đang được các nhà đầu tư đặc biệt chú ý vì có khả năng trở thành trục công nghiệp liền mạch, thuận tiện kết nối logistics và chuỗi cung ứng.

Hơn thế, nhiều chuyên gia quy hoạch đánh giá cao khả năng hình thành các “siêu cụm công nghiệp chuyên ngành” sau sáp nhập – nơi tập trung các nhà máy điện tử, công nghệ cao theo chiều sâu chuỗi sản xuất. Điều này có thể giúp Bắc Ninh – Bắc Giang trở thành “Thâm Quyến của Việt Nam” nếu biết tận dụng chính sách và đầu tư công hiệu quả.

Tập đoàn lớn nhìn thấy gì?

Với quy mô mở rộng và lợi thế tích hợp hạ tầng, nhiều tập đoàn đã tăng tốc đầu tư trước cả khi sáp nhập chính thức diễn ra.
Goertek – tập đoàn sản xuất linh kiện âm thanh điện tử hàng đầu Trung Quốc – đang vận hành 4 nhà máy tại Bắc Ninh, với tổng vốn đăng ký hơn 1,3 tỷ USD, trong đó có các siêu dự án tại KCN Quế Võ. Foxconn cũng vừa thông qua góp vốn vào công ty con của Goertek tại Bắc Ninh, mở đường cho liên kết chuỗi cung ứng sâu hơn.

Samsung – tập đoàn Hàn Quốc lớn nhất tại Việt Nam – hiện có nhà máy sản xuất điện thoại tại Bắc Ninh và Bắc Giang, và theo nguồn tin nội bộ, đang chuẩn bị mở rộng sản xuất thiết bị bán dẫn tại khu vực liên tỉnh.

Không chỉ các “ông lớn” công nghệ nước ngoài, nhiều doanh nghiệp bất động sản công nghiệp trong nước cũng đã bắt đầu gom quỹ đất và đề xuất quy hoạch mới: Vingroup, Sun Group, Phú Mỹ Hưng đều đang lên kế hoạch cho tổ hợp KCN – đô thị thông minh – logistics tại khu vực này.

Hạ tầng và chính sách: Điều kiện đủ để bật lên

Không gian kinh tế mới chỉ phát huy hiệu quả nếu có hạ tầng tương xứng. Bắc Ninh – Bắc Giang hiện đang sở hữu hệ thống kết nối chiến lược gồm: cao tốc Hà Nội – Bắc Giang, đường vành đai 4, đường sắt Yên Viên – Cái Lân, cùng hàng loạt cây cầu kết nối ngang sông Cầu – vốn là ranh giới tự nhiên giữa hai tỉnh.

Các dự án như cầu Hà Bắc 1, Hà Bắc 2, mở rộng đường 295, hoàn thiện cao tốc kết nối Thái Nguyên – Bắc Giang – Quảng Ninh… đang là đòn bẩy biến khu vực này thành “điểm đến logistics công nghiệp mới” của cả vùng Thủ đô.

Về mặt chính sách, sau sáp nhập, tỉnh mới có thể thống nhất quy trình đầu tư, rút ngắn thủ tục, phân vùng quy hoạch rõ ràng hơn, từ đó giảm chi phí thời gian cho doanh nghiệp – một yếu tố được các nhà đầu tư FDI đặc biệt quan tâm.

Một số thách thức cần nhìn thẳng

Dù có nhiều triển vọng, việc tái cấu trúc bản đồ KCN cũng tiềm ẩn một số thách thức. Trước mắt là khả năng xảy ra chồng chéo quy hoạch cũ – mới, nếu không được rà soát kỹ, có thể tạo ra các vùng quy hoạch “đứt gãy”.

Bên cạnh đó, thiếu nhân lực chất lượng cao, nhất là kỹ sư công nghệ và quản trị chuỗi, áp lực về môi trường, xử lý nước thải, năng lượng, khi quy mô công nghiệp tăng nhanh… là những vấn đề không thể không nhắc tới.

Để giải quyết việc này đòi hỏi tỉnh mới phải chủ động xây dựng chiến lược phát triển công nghiệp bài bản, không chạy theo số lượng mà hướng đến chất lượng và bền vững.

Nhìn chung, việc Bắc Ninh – Bắc Giang hợp nhất đang vẽ lại bản đồ công nghiệp miền Bắc theo hướng hiện đại, hiệu quả và liên kết vùng. Đây là thời điểm “vàng” để tỉnh mới thiết kế lại không gian kinh tế, xây dựng chiến lược đầu tư có chọn lọc và đồng bộ hạ tầng. Nếu tận dụng tốt, “siêu thủ phủ công nghiệp” này hoàn toàn có thể trở thành điểm hút dòng vốn FDI và trung tâm sản xuất công nghệ cao của ASEAN trong thập kỷ tới.