Cổ tức – món quà của doanh nghiệp và sự thật phía sau

Đối với nhà đầu tư mới, cổ tức có thể là khái niệm dễ hiểu: mua cổ phiếu, nhận thêm tiền hoặc cổ phiếu. Nhưng đằng sau mỗi lần công bố “chia tiền” lại là cả một bài toán lợi nhuận, kỳ vọng và thậm chí cả… bẫy tăng giá. Đầu tư cổ tức không chỉ cần sự hào hứng, mà cần cả sự tỉnh táo.

Về lý thuyết, cổ tức là phần lợi nhuận doanh nghiệp chia lại cho cổ đông – những người đã góp vốn và đặt niềm tin vào doanh nghiệp. Có hai hình thức phổ biến là cổ tức bằng tiền mặt và cổ tức bằng cổ phiếu. Trong đó, tiền mặt luôn được giới đầu tư đánh giá cao, vì nó chứng minh dòng tiền thực, lợi nhuận thực và cam kết thực của ban lãnh đạo.

Không phải ngẫu nhiên mà trong nhiều thập kỷ, cổ tức cao được xem là “tem đảm bảo” cho chất lượng doanh nghiệp. Warren Buffett từng đầu tư dài hạn vào các công ty có lịch sử chia cổ tức đều đặn như Coca-Cola, vì ông tin rằng đó là dấu hiệu của một cỗ máy tài chính lành mạnh.

Nhưng nếu cổ tức thực sự là “đẹp toàn diện”, đã không có quá nhiều nhà đầu tư thất bại sau khi... săn cổ tức.

Khi “quà tặng” đã bị thị trường định giá trước và cổ tức không phải cứ có là tốt

Sự thật là: giá cổ phiếu thường không tăng vọt sau khi doanh nghiệp công bố cổ tức – mà đã tăng từ trước đó. Theo nhiều nghiên cứu thị trường, giá cổ phiếu bắt đầu phản ánh kỳ vọng chia cổ tức trước thời điểm công bố khoảng một tháng. Khi tin chính thức được phát ra, đó lại là lúc “kẻ đến sau” trả giá cao cho kỳ vọng đã cũ.

Mức sinh lời trung bình sau công bố cổ tức, nếu nhà đầu tư mua tại vùng giá đỉnh ngắn hạn, thường chỉ đạt 2–3%. Con số này thậm chí không đủ bù cho phí giao dịch hoặc mức giảm giá nếu thị trường rơi vào xu hướng tiêu cực.

Cổ tức, nếu không đặt trong bối cảnh tổng thể, dễ khiến nhà đầu tư rơi vào trạng thái “ảo tưởng an toàn”.

Việc một doanh nghiệp không chia cổ tức không đồng nghĩa với sự yếu kém. Trong giai đoạn tăng trưởng, dòng tiền nên được giữ lại để mở rộng, tái đầu tư hoặc nghiên cứu phát triển – điều này hợp lý và cần thiết. Trường hợp của Tập đoàn Hòa Phát là ví dụ: doanh nghiệp liên tục mở rộng nhà máy, đầu tư chiều sâu nên giai đoạn không chia cổ tức tiền mặt được xem là một chiến lược tăng trưởng.

Ngược lại, nếu một doanh nghiệp đã đi vào giai đoạn ổn định, lợi nhuận dồi dào mà vẫn không chia cổ tức, có thể là dấu hiệu của vấn đề. Lúc đó, không loại trừ khả năng lợi nhuận chỉ là con số trên giấy, hoặc doanh nghiệp đang thiếu minh bạch với cổ đông.

Hiểu được lý do chia – hoặc không chia – cổ tức là cách để nhà đầu tư đánh giá bản chất tài chính của doanh nghiệp.

Khi nào cổ tức thực sự tạo giá trị cho nhà đầu tư?

Không phải lần chia cổ tức nào cũng giống nhau. Trong vài trường hợp, cổ tức lại trở thành “cú huých” mạnh mẽ cho giá cổ phiếu:

• Khi chính sách cổ tức tăng mạnh qua từng năm – ví dụ từ 10% lên 20%, thể hiện doanh nghiệp có đà tăng trưởng tốt.
• Khi tỷ suất cổ tức cao hơn lãi suất gửi tiết kiệm, đồng thời có nền tảng tài chính đủ mạnh để duy trì.
• Khi thị trường chung tiêu cực nhưng doanh nghiệp vẫn đều đặn chia cổ tức, điều này gửi đi tín hiệu tích cực về sức khỏe nội tại.

Các cổ phiếu có lịch sử chia cổ tức ổn định thường có độ biến động thấp hơn, ít bị bán tháo trong thời điểm rủi ro và có khả năng phục hồi tốt hơn – điều mà nhà đầu tư dài hạn rất quan tâm.

Có một thực tế mà ít người để ý: không ít cổ phiếu chia cổ tức đều đặn nhưng giá lại giảm chậm rãi theo thời gian. Đó là những doanh nghiệp đã bước vào giai đoạn bão hòa, không còn tiềm năng tăng trưởng, nên duy trì “chiêu bài chia tiền” để giữ cổ đông.

Trong dài hạn, nếu lợi nhuận không tăng, việc chia cổ tức chỉ là một cách tạm thời để “làm đẹp sổ sách” – nhà đầu tư tuy nhận tiền nhưng thực chất đang lỗ vì giá cổ phiếu không còn khả năng tăng trưởng.

Vì vậy, điều quan trọng không chỉ là doanh nghiệp có chia cổ tức, mà còn là có thể tiếp tục chia đều đặn và tăng dần trong tương lai không?