Mẹ, tôi và chợ Tết

1. Có một cảm thức Tết đủ đầy, chưa bao giờ cũ, nơi lưu giữ những tinh hoa của phách hồn dân tộc, dẫu gặp lại đều đặn mỗi năm, ta cũng không thể giấu được những xốn xang, bồi hồi, ấy là chợ Tết.

Ở quê tôi, chợ Tết thường chính thức diễn ra từ khoảng 25 tháng Chạp cho tới tận chiều 30 Tết. Như nhiều đứa trẻ khác, ngày còn nhỏ, tôi từng nhiều lần được lẽo đẽo theo chân mẹ đi chợ Tết. Trong ký ức tuổi thơ tôi, chợ Tết quê xưa khá đơn sơ và giản tiện. Từng lều sạp được dựng lên tạm bợ và bày bán cơ man những mặt hàng nông phẩm “tự sản tự tiêu” của dân nghèo quê kiểng. Họ quẩy hàng đi chợ Tết có khi chỉ để bán mấy nếp lá dong, một vài nải chuối xanh, cây mía, trái bưởi, trái hồng, mớ trầu không và buồng cau hái ở vườn nhà. Người chăn nuôi được thì mang cặp trống thiến, vài con gà mái hoa bán để lấy tiền chi tiêu dịp thời giá đắt đỏ… Tất tả bận rộn giữa cái nghèo thuở ấy nhưng chợ Tết xưa không kém phần xôm tụ, huyên náo với những sắc thái độc đáo.

 Đi chợ Tết, mẹ toàn phải nắm tay tôi thật chặt dắt đi vì sợ bị lạc. Tôi thấy lòng mình rộn ràng hẳn lên bởi muôn điều mới lạ hiện ra trước mắt. Ngay cổng chợ là những ông Đồ già đang ngồi “cho chữ” khách lại qua trong ngời ngời giấy đỏ mực tàu. Từng góc chợ là mấy bác đứng tuổi đang nặn tò he bằng bột gạo nếp, tạo hình nhiều con vật ngộ nghĩnh, rất bắt mắt và cám dỗ trẻ con. Đám thanh niên thì túm tụm ở một khoảng sân rộng, háo hức với các trò chơi dân gian: đánh khăng, đánh đáo, bịt mắt đập niêu… Mùi Tết đặc trưng cứ thế quyện trong khói hương trầm bay vòng quanh hàng tranh tết giữa lấm tấm mưa phùn hòa lẫn giọng nói, câu cười rả rích.

Tôi không thể nào quên được niềm lâng lâng vui sướng khi được mẹ mua cho một chiếc áo hay đôi dép mới. Suốt đường về, cứ mải mân mê, hít hà mùi vải mới, nóng lòng mong ngóng đến sáng mồng 1 Tết để được mặc. Vậy mà, cũng có phiên chợ Tết, tôi không giấu được nước mắt tủi hờn khi không có nổi một bộ đồ mới, mặc dù mẹ đã ra sức vỗ về, an ủi. Có lẽ, đó là một cái Tết nghèo của mẹ sẽ còn ám ảnh mãi trong ký ức tôi.

Nhớ chợ Tết xưa, bất giác tôi liên tưởng đến một bài thơ Tết tuyệt hay của cố nhà thơ Đoàn Văn Cừ. Ở đó, có một “Chợ Tết” đầy đặn sắc màu được ghi lại hết sức tinh tế bằng thơ: “Người các ấp tưng bừng ra chợ tết/ Họ vui vẻ kéo hàng trên cỏ biếc/ Những thằng cu áo đỏ chạy lon xon/ Vài cụ già chống gậy bước lom khom/Cô yếm thắm che môi cười lặng lẽ...”. Và, không gian văn hóa Tết truyền thống được dựng lên với những nét chấm phá bằng lối tả - kể độc đáo: “Anh hàng tranh kĩu kịt quẩy đôi bồ/ Tìm đến chỗ đông người ngồi giở bán/ Một thầy khóa gò lưng trên cánh phản/ Tay mài nghiên hí hoáy viết thơ xuân/ Cụ đồ nho dừng lại vuốt râu cằm/ Miệng nhẩm đọc vài hàng câu đối đỏ”…

2. Sau này, khi đã trưởng thành, tôi vẫn giữ thói quen theo mẹ đi chợ Tết. Tâm trạng bồi hồi, háo hức trong tôi dường như vẫn vẹn nguyên như thuở nhỏ. Có khác chăng là ngày xưa mẹ dắt tôi đi bộ cả mấy cây số chủ yếu cho tôi chơi chợ Tết, thì lớn lên lại làm “phụ tá” mang xách đồ đạc, có khi chỉ việc ngồi đợi ở cổng chợ khi mẹ mua sắm xong rồi chở về.

Khu chợ huyện sau mấy chục năm đã đổi mới rất nhiều. Các lều lán tạm bợ xưa kia đã được thay thế bằng nhiều khu nhà khang trang, kiên cố. Tôi vẫn thường đi qua vườn hoa Tết và thả hồn bâng khuâng cùng những cành đào trơ mình chịu rét trong tiết mưa phùn nhưng thắm đỏ sắc xuân; vẫn hay dạo một vòng quanh gian hàng hoa kiểng được bày biện la liệt. Tuy nhiên, trong thanh âm của chợ Tết hôm nay, còn là sự ồn ã, náo động của những sản phẩm công nghệ phát ra từ các siêu thị điện máy. Khi đời sống đã khá giả hơn, người người còn đi chợ Tết để sắm cho gia đình mình một chiếc tivi đời mới hay một dàn karaoke hiện đại để chơi Tết. Có thể nhận thấy, người đi chợ Tết hôm nay sang hơn, sung túc hơn rất nhiều.

Trôi trong miên man ký ức cũ, tôi dõi mắt kiếm tìm những hàng tranh dân gian xưa, kiếm tìm những con tò he được các nghệ nhân tạo hình ngộ nghĩnh, tìm hàng hoa giả làm bằng đủ thứ giấy màu… tất cả đều không còn nữa. Tôi chợt chạnh lòng nhớ quay quắt khói hương trầm quyện vòng bay lên, phả vào thênh thang không gian chợ Tết một thời. Một thời xa lắc!

Thương nhớ làm sao khi những mùa Tết chống chếnh theo về khi mẹ tôi đã thành người thiên cổ. Một mình rong ruổi chợ Tết, cả bầu trời ký ức tuổi thơ tôi ùa về, tôi thèm muốn vô cùng cái nắm tay thật chặt của mẹ dắt đi giữa rộn ràng chợ Tết ngày xưa; thèm được đòi mẹ mua cho mình tấm áo mới để Tết về chưng diện khoe bè bạn. Tôi thương đến nao lòng dáng mẹ tảo tần, còm cõi chắt bóp quanh năm để sắm Tết cho con, cho chồng mà không mảy may nghĩ cho mình. Để rồi bao mùa xuân rơi rụng vào liếp tuổi mòn hao, tôi thảng thốt nhận ra mẹ chỉ có mỗi một chiếc áo bông sờn cũ mặc qua hằng hà cái Tết.

Hôm nay, tôi lại về với chợ Tết quê nhà. Dẫu mẹ đã không còn đồng hành cùng tôi nữa nhưng bằng bao ký ức trong trẻo, ngọt ngào của ngày xưa cũ, tôi vẫn thấy mẹ hiện diện gần gũi bên mình với cái nắm tay ân cần cùng ánh nhìn trìu mến. Ký ức về mẹ, về chợ Tết quê xưa cứ chênh chao ẩn hiện và đằm sâu trong tôi như một nốt lòng thổn thức khôn nguôi.