Nguy cơ doanh nghiệp Việt bị thâu tóm từ khối ngoại?

Thống kê cho thấy, tháng 11/2022, khối ngoại đảo chiều mua ròng 15.906 tỷ đồng trên kênh khớp lệnh - mức giải ngân mạnh hơn cả đợt đáy COVID-19 tháng 6/2020 (khoảng 14.000 tỷ đồng). Đây cũng là kỷ lục chưa từng có trong lịch sử hoạt động của thị trường chứng khoán Việt Nam.

Cộng với mua ròng hơn 1.005 tỷ thoả thuận, tổng giá trị mua ròng của khối ngoại trên toàn thị trường đạt 16.911 tỷ đồng, đây là tháng tháng mua ròng kỷ lục của khối ngoại trong hơn 3 năm, kể từ tháng 5/2019. Đây được coi là hiệu ứng tích cực tới tâm lý thị trường.

Giới chuyên gia lo ngại nguy cơ thâu tóm doanh nghiệp trên sàn do nhiều cổ phiếu vẫn ở mức thấp so với mặt bằng chung. Hình minh họa

So với cuối tháng 11, thì tỷ lệ của khối ngoại tại nhiều cổ phiếu vốn hóa lớn đã tăng mạnh như VND (tỷ lệ tăng từ 14,84% lên 17,83%), STB (20,4% lên 23,92%), KDH (28,38% lên 36,32%)…. Ngoài ra, một số quỹ ngoại đã giảm mạnh tỷ trọng tiền mặt trong danh mục, như: tiền mặt ròng VEIL (quỹ đầu tư thuộc Dragon Capital) chỉ chiếm 5,52% NAV (tính đến ngày 17/11);

Dù vậy, đã có ý kiến cho rằng các doanh nghiệp Việt có thể bị khối ngoại thâu tóm trong bối cảnh mặt bằng định giá cổ phiếu nói chung đang ở mức rất rẻ. Điều này có cơ sở vì trái ngược với khối ngoại, nhà đầu tư cá nhân riêng tháng 11/2022 lại bán ròng 19.016 tỷ đồng trên sàn HoSE, trong đó bán ròng khớp lệnh 18.793 tỷ đồng. Đây cũng là tháng bán ròng lịch sử của nhóm cá nhân trong nước.

Theo giới chuyên gia, đà bán ròng của khối nhà đầu tư nội chủ yếu đến từ lực bán giải chấp, trong đó có 2 cổ phiếu trong rổ VN30 là NVL, PDR, qua đó cũng đẩy 2 mã này giảm điểm (thậm chí là giảm sàn) trong nhiều phiên.

Giải thích về động thái mua/bán ròng trái chiều của khối ngoại – nhà đầu tư cá nhân, ông Nguyễn Thế Minh – Giám đốc Phân tích Công ty CP Chứng khoán Yuanta Việt Nam cho biết, trong năm 2021, nhà đầu tư cá nhân chiếm hơn 90% cơ cấu thị trường, đây cũng là nhóm chịu sự thiệt hại nặng khi thị trường giảm.

“Với sự hồi phục mạnh của chỉ số chính, những nhà đầu tư cá nhân “kẹp hàng” nhiều sẽ có xu hướng bán hòa vốn, thậm chí cắt lỗ cổ phiếu. Tôi nghĩ đây là lý do chính nhà đầu tư có động thái bán ra cổ phiếu trong thời gian vừa qua. Trong khi đó, nhà đầu tư nước ngoài có quan điểm mua vào khi họ nhìn nhận thị trường có định giá rẻ. Số liệu cho thấy tỷ lệ giao dịch của vốn ngoại so với thanh khoản thị trường tăng từ 8-20%”.

Tuy vậy, ông Minh nhìn nhận thị trường chứng khoán vẫn phụ thuộc phần lớn vào các nhà đầu tư cá nhân. Đà mua ròng của vốn ngoại chỉ mang tính chất cải thiện tâm lý nhà đầu tư trong nước, chưa thể coi là động lực chính của chỉ số chính.

Đồng tình quan điểm này, ông Trương Hiền Phương, Giám đốc cấp cao Công ty chứng khoán KIS Việt Nam đánh giá, khác với các nhà đầu tư cá nhân, nhà đầu tư nước ngoài không dùng đòn bẩy tài chính, tiềm lực mạnh và có chiến lược đầu tư rõ ràng. “Ở mức đáy của VN-Index, P/E nhiều cổ phiếu rất rẻ với mức 5-10 lần, trong khi P/E bình thường là 10-15 lần. Thậm chí, nhiều cổ phiếu tốt bị “quá bán” do tâm lý sợ hãi của các nhà đầu tư cá nhân. Đây là cơ hội kiếm lợi nhuận tốt của nhà đầu tư nước ngoài”, ông Phương nói.

Trong khi đó, nhà đầu tư cá nhân có xu hướng chốt lãi sớm và dễ bị dao động tâm lý. Thời gian qua, họ bán ròng chủ yếu do cắt lỗ/bán hòa vốn, hoặc chốt lãi với những nhà đầu tư bắt đáy sớm.

Giới chuyên gia lo ngại nguy cơ thâu tóm doanh nghiệp trên sàn do nhiều cổ phiếu vẫn ở mức thấp so với mặt bằng chung.

Ông Trương Hiền Phương, cho rằng, đây cũng là vấn đề cần lưu ý. "Với đà giảm của các cổ phiếu do tâm lý thị trường, bán "force-sell"… nhiều doanh chủ lo lắng công ty của mình có thể bị thâu tóm. Do cổ phiếu giao dịch ở vùng giá thấp, có khi chỉ cần bỏ ra vài chục triệu USD cũng có thể thâu tóm công ty".

Những lo ngại này là có cơ sở khi việc mua cổ phiếu quỹ, đây là công cụ vừa "đỡ giá" và chống thâu tóm, không dễ thực hiện như trước đây. Cụ thể, Luật Chứng khoán 2019 và Luật doanh nghiệp 2020, giảm vốn điều lệ đã trở thành quy định bắt buộc đối với các tổ chức khi thực hiện mua lại cổ phần từ các cổ đông. Công ty phải đăng ký giảm vốn điều lệ tương ứng với tổng mệnh giá các cổ phần mua lại trong thời hạn 10 ngày và tiêu hủy lượng cổ phiếu tương ứng. Ngoài ra, doanh nghiệp cũng phải lấy ý kiến cổ đông giảm vốn điều lệ mới được mua cổ phiếu quỹ. Hay, doanh nghiệp cũng không được phát hành tăng vốn trong 6 tháng sau khi mua cổ phiếu quỹ…

Tuy vậy, giới chuyên gia cũng chi ra rằng lo ngại doanh nghiệp Việt bị thâu tóm mới dừng ở mức nguy cơ.

Ông Trương Hiền Phương cho hay: "Vấn đề thâu tóm thực tế vẫn chưa xảy ra. Và, khối ngoại mua ròng trên thị trường chứng khoán Việt Nam chủ yếu thông qua các quỹ mở ETF. Đây là các quỹ đầu tư theo bộ chỉ số, chứ không nhắm tới việc thâu tóm doanh nghiệp. Tháng 11 ghi nhận sự tham gia tích cực của một số quỹ ETF nội/ngoại như Fubon FTSE Vietnam ETF (vào ròng hơn 2,8 nghìn tỷ đồng); VanEck Vietnam ETF và iShares MSCI Frontier and Select EM ETF (+1,5 nghìn tỷ đồng) và quỹ nội VFMVN Diamond ETF (+ 2,9 nghìn tỷ đồng)".

Ngoài ra, ông Phương cho biết một số doanh nghiệp đã chủ động làm việc với bên bán giải chấp để giảm bán để họ có thời gian thu xếp tài chính, nộp thêm cổ phiếu hay các tài sản thế chấp khác để tránh tình trạng bán ròng kéo dài.