Chính phủ vừa ban hành Nghị quyết số 164/NQ-CP ngày 9/6/2025 về dự án Luật Đường sắt (sửa đổi), xác định đây là bước đi quan trọng nhằm tháo gỡ vướng mắc và tạo đột phá trong phát triển ngành đường sắt Việt Nam. Theo đó, Chính phủ thống nhất rút dự thảo Nghị quyết thí điểm một số cơ chế đặc thù ra khỏi Chương trình lập pháp năm 2025 và điều chỉnh thời điểm thông qua dự án Luật Đường sắt (sửa đổi) để trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 9, theo quy trình tại một kỳ họp.

Dự thảo Luật lần này đã bổ sung các cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để thúc đẩy đầu tư phát triển hệ thống đường sắt quốc gia và đô thị, thay thế nội dung từng đề xuất trong Nghị quyết riêng trước đó. Chính phủ giao Bộ trưởng Bộ Xây dựng, thừa ủy quyền Thủ tướng, ký Tờ trình trình Quốc hội điều chỉnh Chương trình lập pháp và thông qua nội dung luật đã hoàn thiện.

Đồng thời, Bộ Xây dựng được giao phối hợp cùng Bộ Tư pháp và các cơ quan thẩm tra, tổng hợp ý kiến, tiếp thu và chỉnh lý dự thảo Luật trên cơ sở góp ý từ Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội và các đại biểu. Toàn bộ hồ sơ, tài liệu sẽ được chuẩn bị đầy đủ để đảm bảo tiến độ xem xét, thông qua đúng quy trình, đúng thẩm quyền.

Trước đó, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Quy hoạch mạng lưới đường sắt quốc gia giai đoạn 2021–2030, tầm nhìn đến 2050, bao gồm danh mục các dự án trọng điểm, lộ trình triển khai và nhu cầu vốn đầu tư. Đặc biệt, nhiều quy hoạch tỉnh và thành phố cũng đã xác định mục tiêu phát triển đường sắt đô thị tại các trung tâm lớn như Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ, Bình Dương. Riêng Hà Nội và TP.HCM đặt mục tiêu cơ bản hoàn thành mạng lưới đường sắt đô thị vào năm 2035.

Tuy nhiên, thực tiễn triển khai các dự án trong thời gian qua cho thấy còn nhiều vướng mắc, từ thủ tục đầu tư, huy động nguồn lực, giải phóng mặt bằng cho đến đào tạo nhân lực, chuyển giao công nghệ và phát triển công nghiệp phụ trợ. Những rào cản này đã làm chậm tiến độ, ảnh hưởng đến hiệu quả đầu tư và năng lực cạnh tranh của vận tải đường sắt.

Vì vậy, việc sửa đổi Luật Đường sắt lần này có ý nghĩa chiến lược, nhằm thể chế hóa các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, đồng thời tạo hành lang pháp lý rõ ràng để triển khai hiệu quả các dự án hạ tầng đường sắt. Luật mới sẽ mở ra không gian pháp lý linh hoạt hơn, cho phép áp dụng các cơ chế vượt trội tương tự như các chính sách đã từng được Quốc hội cho phép áp dụng cho một số dự án hạ tầng quy mô lớn trước đây.

Mục tiêu không chỉ dừng ở tháo gỡ vướng mắc về thể chế, mà còn hướng tới nâng cao sức cạnh tranh của ngành đường sắt trong tổng thể hệ thống vận tải, góp phần phục vụ nhu cầu đi lại, phát triển kinh tế và đảm bảo an sinh xã hội trong dài hạn.