Thủ tướng Chính phủ yêu cầu đổi mới toàn diện để hợp tác xã phát triển nhanh, bền vững

Thủ tướng Chính phủ yêu cầu mở rộng thêm quy mô Cụm khí - điện - đạm Cà Mau Thủ tướng Chính phủ yêu cầu ngăn chặn, xử lý nghiêm các vi phạm trong hoạt động lễ hội

Diễn đàn kinh tế hợp tác, hợp tác xã năm 2024 được tổ chức với chủ đề "Hoàn thiện chính sách hỗ trợ của Nhà nước theo Nghị quyết số 20-/NQ/TW ngày 16/6/2022 - Động lực thúc đẩy phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã trong giai đoạn mới".

Nhiều mô hình hợp tác xã phát huy hiệu quả

Tại diễn đàn, các đại biểu trao đổi, thảo luận, chia sẻ với tinh thần thẳng thắn, trách nhiệm, tập trung vào phân tích thực trạng phát triển của khu vực kinh tế tập thể, hợp tác xã, hiến kế các giải pháp đột phá để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, nhất là về thu hút nguồn lực xã hội; tăng cường liên kết giữa các thành viên tham gia kinh tế tập thể, nâng cao hiệu quả phối hợp giữa các bộ, ngành, địa phương, giữa công và tư…, đề xuất các chính sách hỗ trợ cho khu vực kinh tế tập thể, hợp tác số, chuyển đổi xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế chia sẻ, kinh tế tri thức…

Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, ước tính đến năm 2023, cả nước có hơn 31.700 hợp tác xã, 158 liên hiệp hợp tác xã và 73.000 tổ hợp tác. Năm 2022, doanh thu bình quân của các hợp tác xã đạt gần 3,6 tỷ đồng/năm, tăng 35% so với năm 2021; lãi bình quân khoảng 366 triệu đồng/năm, tăng 71% so với năm 2021; thu nhập bình quân của một lao động thường xuyên trong hợp tác xã năm 2022 là 56 triệu đồng/người/năm…

Trong 20 năm qua, hành lang pháp lý chung và các cơ chế, chính sách hỗ trợ kinh tế tập thể đã được quan tâm xây dựng, hoàn thiện phù hợp với từng giai đoạn phát triển. Trong đó có các chính sách đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực; xúc tiến thương mại; ứng dụng khoa học, kỹ thuật, công nghệ; hỗ trợ về đầu tư phát triển hạ tầng; chính sách giao đất, cho thuê đất; chính sách về tín dụng; hỗ trợ chế biến sản phẩm…

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính phát biểu tại diễn đàn - Ảnh VGP/Nhật Bắc

Phát biểu tại diễn đàn, Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam Cao Xuân Thu Vân cho biết: Theo thống kê giai đoạn 2021-2023, 71,3% các hợp tác xã thành lập mới có các sáng lập viên trẻ (độ tuổi từ 27-40), nhiệt huyết, có kiến thức, trình độ về các lĩnh vực khởi nghiệp, mạnh dạn và sáng tạo trong tiếp cận công nghệ, nguồn lực (nhân lực, vốn, tín dụng,...) để đầu tư thực hiện các phương án sản xuất kinh doanh hiệu quả, phát triển một số loại hình dịch vụ, thương mại mới, đáp ứng yêu cầu, năng lực, sở trường của thành viên, phù hợp với nhu cầu thị trường và góp phần phát triển kinh tế-xã hội địa phương. Tiêu biểu như: Hợp tác xã nông nghiệp thương mại dịch vụ Long Thới Thịnh (Tiền Giang), Hợp tác xã nông nghiệp dịch vụ Quảng Đức (Phú Yên), Hợp tác xã dịch vụ tổng hợp Thắng Lợi (Yên Bái).

Trong khi đó, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan cho biết, Bộ đang triển khai Đề án thí điểm xây dựng vùng nguyên liệu nông, lâm sản đạt chuẩn phục vụ tiêu thụ trong nước và xuất khẩu, giai đoạn 2022-2025 trên địa bàn 14 tỉnh trải dài từ Bắc vào Nam với 05 vùng nguyên liệu hàng hóa lớn (bao gồm: Sơn La, Hòa Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, Đắk Lắk, Đắk Nông, Gia Lai, Kon Tum, An Giang, Kiên Giang, Đồng Tháp, Tiền Giang, Long An và Sóc Trăng) với tổng diện tích gần 167.000 ha, trong đó có 250 hợp tác xã (tại thời điểm ban đầu thực hiện Đề án đầu năm 2022) và khoảng 186.000 hộ nông dân hưởng lợi trực tiếp.

Riêng trong năm 2022, tại 13 tỉnh vùng nguyên liệu, các địa phương đã hỗ trợ thành lập mới được 70 hợp tác xã nông nghiệp và 01 Liên hiệp hợp tác xã, nâng tổng số hợp tác xã nông nghiệp trong các vùng nguyên liệu tại 13 tỉnh hiện nay là 320. Các hợp tác xã nông nghiệp trong vùng nguyên liệu thuộc Đề án được Bộ và các địa phương tập trung đào tạo, tập huấn, hỗ trợ củng cố nâng cao hiệu quả hoạt động, gắn với các chuỗi liên kết.

Ngoài ra, hiện Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cũng đang xây dựng Đề án phát triển 1 triệu ha lúa chất lượng cao vùng Đồng bằng sông Cửu Long, trong đó tập trung hỗ trợ cho 937 hợp tác xã tham gia chuỗi lúa gạo trong vùng. Bộ cũng đang chỉ đạo hỗ trợ phát triển các trung tâm logistics kết nối liên vùng nhằm thúc đẩy các chuỗi giá trị sản xuất hàng hóa nông sản tại 05 vùng nguyên liệu Bộ đang thực hiện.

Hợp tác xã phải tự chủ động thoát khỏi những rào cản, tự lực vươn lên

Phát biểu tại diễn đàn, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đánh giá trong những năm qua, kinh tế tập thể, hợp tác xã đã có nhiều bước phát triển và đạt được một số kết quả rất đáng khích lệ.

Cụ thể, thứ nhất, đã có sự thống nhất chung trong chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã thể hiện qua các nghị quyết, kết luận, chiến lược, kế hoạch, văn bản chỉ đạo đồng bộ, thống nhất. Từ đó, nhận thức chung trong xã hội về phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã đã được nâng lên.

Thứ hai, thể chế, cơ chế, chính sách khuyến khích, tạo điều kiện thuận lợi cho kinh tế tập thể, hợp tác xã phát triển được rà soát, sửa đổi, bổ sung phù hợp với từng thời kỳ, với nhu cầu hỗ trợ, trình độ phát triển của hợp tác xã và khả năng cân đối của ngân sách nhà nước. Trong đó có các chính sách hỗ trợ riêng và nội dung lồng ghép vào các chương trình mục tiêu quốc gia, chương trình hỗ trợ phát triển của các ngành, lĩnh vực, qua đó huy động nguồn lực và sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị.

Cùng với đó, khu vực kinh tế tập thể, hợp tác xã được hỗ trợ về nhiều mặt (đào tạo, bồi dưỡng cho người lao động; xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường; chuyển giao công nghệ; tiếp cận vốn; đầu tư kết cấu hạ tầng...). Giai đoạn 2013-2022, có khoảng 2.600 hợp tác xã nông nghiệp được hỗ trợ về phát triển kết cấu hạ tầng với kinh phí là hơn 2.800 tỷ đồng. Trong năm 2023, có 11 tỉnh, thành phố triển khai hỗ trợ đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng cho hợp tác xã nông nghiệp từ nhiều nguồn khác nhau với tổng kinh phí 250,1 tỷ đồng. Ngoài ra, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đang thực hiện 01 dự án đầu tư kết cấu hạ tầng cho các hợp tác xã với tổng mức đầu tư 440 tỷ đồng.

Thứ ba, khu vực kinh tế tập thể đã khắc phục được một phần tình trạng yếu kém kéo dài, từng bước đổi mới gắn với cơ chế thị trường, bước đầu khẳng định là nhân tố quan trọng góp phần bảo đảm an sinh xã hội, ổn định chính trị ở cơ sở và sự phát triển kinh tế của thành viên.

Các hợp tác xã đã cơ bản chuyển đổi mô hình từ hợp tác xã kiểu cũ, kém hiệu quả sang mô hình kiểu mới, tự chủ, tự chịu trách nhiệm. Tính liên kết giữa các thành viên trong tổ chức được tăng cường, cùng nhau hợp sức, góp vốn, chia sẻ nguồn lực, lợi ích, kinh nghiệm, tạo mối liên kết giữa các thành viên theo hướng cộng đồng, tương trợ để cùng phát triển. Đồng thời, hợp tác giữa thành phần kinh tế tập thể với các thành phần kinh tế khác được mở rộng.

Bí thư Trung ương Đảng, Phó Thủ tướng Chính phủ, Trưởng Ban Chỉ đạo đổi mới, phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã Lê Minh Khái phát biểu tại Diễn đàn - Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Thứ tư, khu vực kinh tế tập thể, hợp tác xã vừa đóng góp trực tiếp vào tăng trưởng kinh tế, vừa đóng góp gián tiếp thông qua tác động tới kinh tế hộ thành viên. Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, khu vực kinh tế tập thể, hợp tác xã đóng góp gần 4% GDP. Ở nhiều địa phương như Thái Nguyên, Lâm Đồng, Đắk Lắk, Đồng Tháp, An Giang, Cà Mau..., hợp tác xã đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển vùng sản xuất nông nghiệp hàng hóa quy mô lớn phục vụ chế biến, xuất khẩu.

Ngoài ra, khu vực kinh tế tập thể, hợp tác xã còn đem lại giá trị gia tăng cho kinh tế hộ thành viên, góp phần quan trọng thúc đẩy phát triển khu vực kinh tế cá thể, hộ gia đình - hiện đang chiếm 30% GDP cả nước.

Thứ năm, các sản phẩm của các hợp tác xã ngày càng đa dạng, phong phú, trong đó nhiều sản phẩm có giá trị cao, đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu của thị trường. Trong Chương trình mỗi xã một sản phẩm OCOP, cả nước có trên 5.300 chủ thể, trong đó có 38,1% là từ các hợp tác xã.

Thứ sáu, khu vực kinh tế tập thể, hợp tác xã góp phần tích cực trong việc tạo việc làm, sinh kế, cải thiện thu nhập cho người dân, qua đó xóa đói giảm nghèo, bảo đảm an sinh xã hội tại địa phương.

Thay mặt Chính phủ, Thủ tướng đánh giá cao, biểu dương những nỗ lực, cố gắng và chúc mừng những kết quả đáng ghi nhận mà khu vực kinh tế tập thể, hợp tác xã đã đạt được thời gian qua. Tuy nhiên, Thủ tướng cho rằng, những kết quả đạt được vẫn khiêm tốn, chưa tương xứng so với không gian, dư địa phát triển, chủ trương, đường lối của Đảng và khung khổ pháp luật.

Thủ tướng Phạm Minh Chính cho rằng kinh tế tập thể, hợp tác xã phải nhận thức rõ, tự chủ động thoát khỏi những rào cản và vướng mắc mang tính cố hữu để tự lực, tự cường vươn lên từ bàn tay, khối óc, khung trời, mảnh đất của mình, không trông chờ, ỷ lại; chuyển biến mạnh mẽ về cả tư duy và hành động theo hướng ứng dụng mạnh mẽ khoa học - công nghệ hiện đại, chuyển đổi xanh, chuyển đổi số, kinh tế tuần hoàn, kinh tế tri thức, kinh tế chia sẻ; phát triển cả về số lượng và chất lượng các thành viên, lực lượng lao động tham gia; chú trọng nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, tăng năng suất lao động, tăng cường liên kết theo chuỗi giá trị, chuỗi cung ứng, chuỗi sản xuất.

Về các mục tiêu, Nghị quyết số 20-NQ/TW đã xác định rõ: Đến năm 2030 sẽ có 45.000 hợp tác xã với 8 triệu thành viên; 340 liên hiệp hợp tác xã với 1.700 thành viên. Bảo đảm trên 60% tổ chức kinh tế tập thể đạt loại tốt, khá, trong đó có ít nhất 50% tham gia liên kết theo chuỗi giá trị. Đến năm 2045, bảo đảm trên 90% tổ chức kinh tế tập thể hoạt động hiệu quả, trong đó có ít nhất 75% tham gia các chuỗi liên kết.

Về quan điểm chỉ đạo, Thủ tướng yêu cầu quán triệt, bám sát chủ trương, đường lối của Đảng, nhất là các quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp tại Nghị quyết số 20-NQ/TW của Hội nghị Trung ương 5 khóa XIII để “Phát triển kinh tế tập thể cả về số lượng và chất lượng...; có chính sách ưu tiên cho các tổ chức kinh tế tập thể trong lĩnh vực nông nghiệp, gắn hoạt động sản xuất kinh doanh với chuỗi giá trị sản phẩm, ứng dụng khoa học-công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; phát triển các tổ chức kinh tế tập thể gắn với phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế tri thức".

“Phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã là yêu cầu thực tiễn khách quan của sự phát triển, không thể không làm, không thể đứng ngoài cuộc; do đó, chúng ta phải đổi mới tư duy, bắt đầu từ nhận thức; có tầm nhìn xa, tổng thể; thúc đẩy đổi mới sáng tạo, huy động mọi nguồn lực, tạo động lực theo tinh thần bắt kịp, tiến cùng và vươn lên với các khu vực, thành phần kinh tế khác”- Thủ tướng nhấn mạnh.

Phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã trong giai đoạn mới là một quá trình diễn ra không ngừng nghỉ, không có điểm dừng, đòi hỏi tinh thần quyết tâm cao, nỗ lực lớn, hành động quyết liệt, hiệu quả, tránh tư tưởng hình thức, nói không đi đôi với làm; làm phải có trọng tâm, trọng điểm, dễ làm trước, khó làm sau, đi từ thấp đến cao, từ nhỏ đến lớn, từ đơn giản đến phức tạp để đem lại những kết quả thiết thực.

Chuyển đổi mô hình kinh tế tập thể, hợp tác xã một cách linh hoạt, phù hợp đạt hiệu quả cao, tiết giảm chi phí, tối ưu nguồn lực đòi hỏi sự tham gia, chung sức của cả hệ thống chính trị, các hợp tác xã và người dân.

Bám sát thực tiễn, xuất phát từ thực tiễn, tôn trọng thực tiễn, lấy thực tiễn làm thước đo; đối với những vấn đề "đã chín, đã rõ", được thực tiễn chứng minh là đúng, thực hiện có hiệu quả, được đa số đồng tình thì tiếp tục thực hiện, tiếp tục phát huy; những vấn đề chưa rõ, còn ý kiến khác nhau, chưa có quy định hoặc vượt quy định thì mạnh dạn đổi mới, làm thí điểm, vừa làm vừa rút kinh nghiệm, mở rộng dần, không cầu toàn, không nóng vội.

Thủ tướng nêu rõ, cần tiếp tục đẩy mạnh thực hiện 3 đột phá chiến lược để thúc đẩy các thành phần kinh tế phát triển, trong đó có kinh tế tập thể, hợp tác xã. Thủ tướng cho rằng, phát triển, nâng cao hiệu quả hoạt động của kinh tế tập thể, hợp tác xã là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị, là nhiệm vụ chính trị và thường xuyên của các cấp, các ngành, các địa phương. Do đó, phải dành sự lãnh đạo, chỉ đạo, cơ chế, chính sách, bố trí nguồn lực, tổ chức thực hiện phù hợp. Mặt khác, hợp tác xã có thể thành lập công ty và có thể hình thành trên tất cả các lĩnh vực chứ không chỉ trong nông nghiệp hay vận tải.

8 nhiệm vụ để kinh tế tập thể, hợp tác xã tự lực, tự cường vươn lên

Để khu vực kinh tế tập thể, hợp tác xã phát huy hiệu quả hơn nữa, thứ nhất, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính yêu cầu sớm xây dựng, ban hành văn bản hướng dẫn Luật Hợp tác xã năm 2023, đồng bộ và thống nhất về thời gian áp dụng với Luật Hợp tác xã 2023.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư trình Chính phủ ban hành 02 Nghị định, ban hành 01 Thông tư hướng dẫn thi hành Luật Hợp tác xã; tích cực hoàn thiện Chương trình tổng thể về phát triển kinh tế tập thể giai đoạn 2026-2030.

Ngân hàng Nhà nước Việt Nam nghiên cứu, hoàn thiện các quy định đối với hoạt động cho vay nội bộ trong hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã tại Nghị định hướng dẫn thi hành Luật Hợp tác xã (sửa đổi) nhằm hỗ trợ người lao động, thành viên hợp tác xã, góp phần xóa bỏ "tín dụng đen" ở nông thôn; nghiên cứu báo cáo Thủ tướng Chính phủ về gói tín dụng dành riêng cho khu vực kinh tế tập thể.

Bộ Tài chính sớm có hướng dẫn chế độ kế toán phù hợp; hoàn thiện các quy định về thuế phí trong đó ưu tiên hỗ trợ phù hợp cho đối tượng hợp tác xã.

Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn hoàn thiện các chính sách hỗ trợ hợp tác xã nông nghiệp phù hợp với quy định của Luật Hợp tác xã (sửa đổi) và theo định hướng của Chính phủ tại Nghị quyết số 106/NQ-CP về phát triển nông nghiệp trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp gắn với xây dựng nông thôn mới.

Bộ Tài nguyên và Môi trường xây dựng các văn bản hướng dẫn thi hành Luật Đất đai năm 2024, trong đó phải cụ thể hóa các chính sách hỗ trợ đất đai cho hợp tác xã theo tinh thần Nghị quyết số 20-NQ/TW và Luật Hợp tác xã (sửa đổi).

Thứ hai, xây dựng các chính sách hỗ trợ kinh tế tập thể, hợp tác xã phải đổi mới toàn diện theo hướng bảo đảm yêu cầu đơn giản, thông thoáng và công khai, minh bạch, thiết thực, hiệu quả và có tính kế thừa, chuyển tiếp; tránh những xáo trộn, gây khó khăn; các hỗ trợ phải theo hướng tiếp cận các nguyên tắc thị trường, bảo đảm công bằng, bình đẳng giữa các hợp tác xã và tạo cơ hội, động lực cho các hợp tác xã tự lực vươn lên.

Thứ ba, nghiên cứu xây dựng cơ chế đặc thù trong huy động và sử dụng ngân sách hỗ trợ hợp tác xã bảo đảm nguồn lực thực hiện chính sách.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính phát biểu

Bộ Kế hoạch và Đầu tư nghiên cứu cơ chế giao vốn đầu tư phát triển thực hiện các dự án hỗ trợ hạ tầng hợp tác xã theo hướng giao thành khoản mục riêng để tạo điều kiện thuận lợi cho các bộ, ngành, địa phương phân bổ và tập trung nguồn lực cho phát triển kinh tế - xã hội.

Bộ Tài chính cân đối nguồn lực để thực hiện chính sách hỗ trợ hợp tác xã theo tinh thần Nghị quyết số 20-NQ/TW, nhất là những chính sách thuộc trách nhiệm bảo đảm của ngân sách Trung ương.

Thứ tư, tăng cường hơn nữa vai trò của Diễn đàn kinh tế hợp tác xã trong việc thúc đẩy kết nối, hợp tác giữa các hợp tác xã với nhau, giữa hợp tác xã với các thành phần kinh tế khác và với các tổ chức, chuyên gia, nhà khoa học.

Thứ năm, nâng cao vai trò của các tổ chức đại diện, nòng cốt là Liên minh Hợp tác xã Việt Nam các cấp, nhất là trong việc tuyên truyền, phản biện chính sách; làm cầu nối triển khai và tăng khả năng tiếp cận chính sách; tư vấn, hỗ trợ cho các hợp tác xã.

Phát huy hiệu quả hơn nữa các quỹ hỗ trợ phát triển hợp tác xã; đồng thời, huy động và sử dụng hiệu quả mọi nguồn lực xã hội để thúc đẩy khu vực kinh tế tập thể, hợp tác xã phát triển nhanh, bền vững.

Thứ sáu, xây dựng, phát triển hợp tác xã trên tinh thần đoàn kết, đồng lòng và hoạt động sản xuất kinh doanh vì mục tiêu chung của thành viên và của hợp tác xã. Xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý hợp tác xã được đào tạo bài bản, có kiến thức về kinh tế, tài chính, kinh doanh và các kỹ năng cơ bản khác.

Thứ bảy, các bộ ngành, địa phương phối hợp chặt chẽ, hiệu quả, tháo gỡ khó khăn, vượt qua thách thức để khu vực kinh tế tập thể, hợp tác xã phát triển nhanh, bền vững, toàn diện, bao trùm.

Thứ tám, Bộ Thông tin và Truyền thông chỉ đạo các cơ quan báo chí, truyền thông tăng cường thông tin, tuyên truyền về vị trí, vai trò, tầm quan trọng và các đóng góp của kinh tế tập thể, hợp tác xã. Đồng thời, đẩy mạnh hướng dẫn chính sách, hướng dẫn các kỹ năng và triển khai các chủ đề phù hợp khác.

“Chúng ta đang xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ gắn với hội nhập quốc tế sâu rộng, thực chất và hiệu quả. Vì vậy, khu vực kinh tế tập thể, hợp tác xã cũng phải phát triển theo hướng tự lực, tự cường gắn với tăng cường liên kết giữa các thành viên, giữa khu vực kinh tế tập thể với các khu vực kinh tế khác và mở rộng hợp tác quốc tế sâu rộng, thực chất, hiệu quả. Chính phủ luôn khuyến khích và tạo mọi điều kiện thuận lợi theo quy định của pháp luật để khu vực kinh tế tập thể, hợp tác xã phát triển nhanh, bền vững, bao trùm, toàn diện, đóng góp ngày càng tích cực vào thành tựu phát triển kinh tế - xã hội chung của đất nước”, Thủ tướng khẳng định.