ADB hạ triển vọng tăng trưởng kinh tế Việt Nam năm 2021 xuống 3,8%

Ngày 22/9, ADB công bố Báo cáo cập nhật Triển vọng phát triển châu Á (ADO) 2021. Báo cáo đã đưa ra những dự báo tăng trưởng mới về nền kinh tế Việt Nam trong năm nay, sau những tác động của tình hình dịch những tháng vừa qua.

COVID-19 kéo lùi tăng trưởng kinh tế

Trong báo cáo, ADB đánh giá tăng trưởng GDP của Việt Nam đã phục hồi trong nửa đầu năm 2021, được hỗ trợ phần lớn bởi mở rộng thương mại nhưng đợt bùng phát trở lại của đại dịch COVID-19 trong tháng 4/2021 đã thắt chặt nguồn cung lao động, hạ thấp sản lượng công nghiệp và làm gián đoạn chuỗi giá trị nông nghiệp.

Sự lây lan của COVID-19 và một đợt giãn cách xã hội kéo dài kể từ tháng 6 đã làm giảm sự phục hồi. Giãn cách xã hội nghiêm ngặt ở các tỉnh phía Nam, TP. Hồ Chí Minh và Hà Nội, cùng các khu vực công nghiệp lân cận, vốn là những nơi đóng góp gần 50% GDP của cả nước, đã kéo chỉ số sản xuất công nghiệp trong tháng 8 giảm 4,2% so với tháng trước đó và 7,4% so với cùng kỳ năm ngoái. Chỉ số này trong 8 tháng đầu năm 2021 tăng 5,6% so với cùng kỳ năm ngoái, thấp hơn mức 9,5% của cùng kỳ năm 2019.

Làn sóng đại dịch thứ tư tại Việt Nam tấn công mạnh đến các doanh nghiệp và thị trường lao động. Trong 8 tháng đầu năm 2021, gần 85.500 doanh nghiệp tạm ngừng hoạt động, cao hơn 24% so với cùng kỳ năm ngoái.

Việc phong tỏa và hạn chế đi lại nghiêm ngặt đã gián đoạn sự dịch chuyển lao động và cản trở sản xuất. 12,8 triệu người đã bị mất việc làm hoặc bị giảm thu nhập. Tỉ lệ thất nghiệp gia tăng và thu nhập giảm sút đã làm giảm tốc độ tăng trưởng tiêu dùng cá nhân xuống 3,6% trong nửa đầu năm 2021, chỉ tăng 0,2% so với nửa đầu năm 2020 và bằng một nửa so với cùng kỳ năm 2019. Tăng trưởng tiêu dùng khu vực công cũng giảm một nửa, còn 3,2% do Chính phủ cũng cắt giảm chi thường xuyên.

Trong tháng 8/2021, doanh thu bán buôn và bán lẻ giảm 34,9% so với cùng kỳ năm ngoái do ảnh hưởng của giãn cách xã hội. Các nhà máy đóng cửa và sự gián đoạn dịch chuyển lao động đã hạn chế đầu tư trong và ngoài nước.

Trong nửa đầu năm nay, tổng đầu tư tăng 5,7% so với cùng kỳ từ mức 1,9% trong nửa đầu năm 2020 nhưng con số này vẫn thấp hơn mức tăng trưởng 7,1% trong nửa đầu năm 2019.

Tăng trưởng đầu tư bị đình trệ trong tháng 8/2021. Cụ thể, đầu tư từ ngân sách nhà nước giảm 7,1% so với tháng trước đó và giảm 24,7% so với cùng kỳ năm ngoái. Giải ngân vốn đầu tư nước ngoài cũng có dấu hiệu chậm lại, với mức tăng trưởng so với cùng kỳ năm ngoái giảm từ 6,8% trong tháng 6 xuống còn 2,0% trong tháng 8.

Lạm phát trong tháng 8 cao hơn 0,25% so với tháng 7 do giá nhiên liệu tăng và nguồn cung lương thực bị gián đoạn đã tạm thời làm tăng giá lương thực, thực phẩm. Tỷ lệ lạm phát ở mức 1,5% trong nửa đầu năm và 1,8% trong 8 tháng đầu năm, với thu nhập giảm sút, tỷ lệ thất nghiệp gia tăng, chi đầu tư công giảm và khả năng đi lại bị hạn chế làm giảm sức cầu.

Về thị trường ngoại hối, ADB đánh giá, tỷ giá hối đoái giữa tiền đồng và USD tương đối ổn định trong 8 tháng đầu năm, cho dù đồng nội tệ có xu hướng tăng nhẹ.

Ngân hàng Nhà nước duy trì chính sách tiền tệ mở rộng, với lãi suất chính sách không thay đổi kể từ tháng 10/2020. Các ngân hàng thương mại mở rộng tái cơ cấu nợ, miễn lãi suất cho các khoản vay hiện có, giảm lãi suất và cung cấp các khoản vay ưu đãi mới cho các doanh nghiệp bị ảnh hưởng bởi đại dịch COVID-19.

Tổng phương tiện thanh toán (M2) trong nửa đầu năm 2021 tăng thêm 13,3% so với cùng kỳ năm ngoái, tăng nhẹ so với mức tăng 12,8% của cùng kỳ năm 2020. Tuy nhiên, điều này đã thúc đẩy tín dụng, ước tính tăng trong tháng 8 là 14,9% so với cùng kỳ năm ngoái, so với mức 7,9% của năm trước đó.

Doanh thu thuế thương mại và thuế sử dụng đất tăng đã làm tăng thu của Chính phủ trong 8 tháng đầu năm, ước tính cao hơn khoảng 13,9% so với cùng kỳ năm ngoái. Chi tiêu giảm 5,8% so với cùng kỳ năm ngoái chủ yếu do giải ngân vốn đầu tư công chậm và việc cắt giảm chi thường xuyên.

Ngân sách đạt mức thặng dư ước tính tương đương 1,3% GDP năm 2020 trong 8 tháng đầu năm. Tuy nhiên, áp lực ngân sách đã tăng lên vào tháng 8, do tác động của việc gia tăng tình trạng doanh nghiệp rút khỏi kinh doanh, tỉ lệ thất nghiệp và giãn thuế, đã kéo thu ngân sách giảm 9,8% so với cùng kỳ năm ngoái và chi tiêu cho việc kiềm chế COVID-19 tăng 90%.

Xuất khẩu hàng hóa tăng 29,0% trong nửa đầu năm 2021 và nhập khẩu tăng 36,2%, thu hẹp thặng dư thương mại hàng hóa từ 9,3% trong nửa đầu năm 2020 xuống tương đương 3,2% GDP.

Cùng với nguồn thu ròng từ dịch vụ giảm, các diễn biến này khiến cán cân vãng lai thâm hụt 2,3% GDP từ mức thặng dư 2,5% trong nửa đầu năm 2020. Thâm hụt gia tăng trong 8 tháng đầu năm do xuất khẩu giảm so với nhập khẩu trong 4 tháng liên tiếp bắt đầu từ tháng 5/2021.

ADB cho biết, với lãi suất vẫn ở mức thấp, dòng vốn ròng được duy trì trong nửa đầu năm 2021, góp phần đưa cán cân thanh toán tổng thể thặng dư ước tính khoảng 2,9% GDP. "Dự trữ ngoại hối cuối tháng 6 ước tính đạt 3,9 tháng nhập khẩu, giảm so với mức 4,2 tháng vào cuối năm 2020", báo cáo của ADB viết.

Kinh tế sẽ phục hồi từ qúy II/2022 khi có 70% dân số được tiêm chủng

Theo ADB, triển vọng kinh tế Việt Nam trong ngắn hạn vẫn còn thách thức. Nguy cơ chính đối với triển vọng phát triển là một đợt bùng phát COVID-19 kéo dài nếu tỷ lệ tiêm phòng tăng không đáng kể.

Do vắc-xin chưa đến Việt Nam đủ nhanh nên nỗ lực của Chính phủ để bắt đầu sản xuất vắc-xin COVID-19 trong nước trong năm 2021, kết hợp với tăng cường mua vắc-xin từ các nguồn bên ngoài, sẽ là yếu tố quan trọng để Việt Nam ngăn chặn cuộc khủng hoảng về y tế do đại dịch gây ra.

Tính đến ngày 15/9, 33% dân số đã được tiêm phòng liều đầu tiên của vắc-xin COVID-19, nhưng chỉ dưới 6% dân số đã được tiêm đủ 2 liều vắc-xin. Mặc dù việc triển khai nhanh chóng liều vắc-xin đầu tiên sẽ giúp giảm lây nhiễm và tử vong, nhưng tỷ lệ được tiêm đủ 2 liều còn thấp có thể hạn chế người lao động quay lại sản xuất trong năm 2021, vì chỉ những người được tiêm chủng đầy đủ mới có thể đi làm an toàn.

Các thủ tục hành chính rườm rà, đặc biệt là trong việc cấp giấy đi đường, đã làm gián đoạn sự dịch chuyển của lao động và chuỗi cung ứng thực phẩm, làm trầm trọng thêm tác động của đại dịch đối với nền kinh tế.

Đại dịch và giãn cách xã hội kéo dài dự kiến sẽ làm tiêu dùng và đầu tư sụt giảm trong năm 2021. Tính đến ngày 31/8/2021, có khoảng 32% của chương trình hỗ trợ an sinh xã hội trị giá 1 tỷ USD đã được giải ngân. Mặc dù chính sách tài khóa có thể hỗ trợ tăng trưởng, nhưng lại khó có thể kích cầu trong nước do chi tiêu của Chính phủ bị hạn chế khi ngân sách ngày càng trở nên khó khăn và dự kiến mức bội chi là 5% GDP năm 2021, cao hơn một chút so với chỉ tiêu.

"Triển vọng tăng trưởng trong năm 2021 và năm 2022 sẽ phụ thuộc vào việc cung ứng kịp thời và đầy đủ các mặt hàng thiết yếu, như lương thực thực phẩm và tiền mặt, cho những người bị ảnh hưởng bởi đợt bùng phát đại dịch", ADB đánh giá. "Nợ xấu có thể trở thành rủi ro trong năm 2022. Cắt giảm gánh nặng hành chính không cần thiết và thực hiện số hóa các thủ tục của chính phủ rất quan trọng để nâng cao hiệu quả của các biện pháp ngăn chặn đại dịch và hỗ trợ phục hồi trong năm nay và năm sau".

Với những thách thức kinh tế Việt Nam đang phải đối mặt, ADB đã điều chỉnh giảm dự báo tăng trưởng GDP của Việt Nam trong năm 2021 từ mức dự báo 6,7% trong báo cáo ADO 2021 xuống 3,8%.

Với giả định rằng đến cuối năm 2021, đại dịch COVID-19 sẽ được kiểm soát và đến quý II/2022 tỷ lệ tiêm phòng đủ 2 liều vắc-xin chiếm 70% dân số, dự báo tăng trưởng cho năm sau được điều chỉnh thành 6,5%, vẫn thấp hơn so với dự báo trước đó.

Dự báo tỷ lệ lạm phát cũng được điều chỉnh giảm xuống mức 2,8% cho năm 2021, do sức cầu trong nước giảm đã đẩy tỷ lệ này xuống mức thấp nhất kể từ năm 2016. Tỷ lệ lạm phát được dự báo ở mức 3,5% vào năm 2022 khi tăng trưởng tăng tốc.

Mặc dù đại dịch COVID-19 và các đợt phong tỏa kéo dài đã làm suy yếu tiêu dùng và đầu tư, hạn chế triển vọng tăng trưởng của Việt Nam, ông Andrew Jeffries, Giám đốc Quốc gia của ADB tại Việt Nam vẫn tin tưởng: "Kinh tế Việt Nam sẽ phục hồi trở lại nếu đại dịch COVID-19 được kiểm soát vào cuối năm 2021 và đến quý II/2022 có 70% dân số cả nước được tiêm chủng”.

Trong bối cảnh đại dịch COVID-19 dự kiến sẽ kéo triển vọng tăng trưởng của năm 2021 đi xuống, điểm sáng trong bức tranh kinh tế Việt Nam được ADB nhắc đến đó là nông nghiệp và xuất khẩu. Dù tình trạng thiếu hụt lao động do giãn cách xã hội ở Đồng bằng sông Cửu Long sẽ làm gián đoạn chuỗi cung ứng nông nghiệp, nhưng với việc Việt Nam tham gia nhiều Hiệp định thương mại tự do và sự phục hồi của Liên minh châu Âu, Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa và Hoa Kỳ sẽ thúc đẩy xuất khẩu nông sản. Tăng trưởng nông nghiệp dự kiến ở mức 2,7% vào năm 2021, bằng với mức năm 2020.

Sự phục hồi nhanh chóng của các thị trường nước ngoài chính của Việt Nam, đặc biệt là Liên minh Châu Âu, Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa và Hoa Kỳ, sẽ hỗ trợ xuất khẩu, đặc biệt đối với hàng dệt, may và giày dép, điện tử và điện thoại di động.

Cầu tín dụng sẽ được cải thiện trong năm 2022, khi các hoạt động kinh tế bắt đầu trở lại bình thường.

ADB cũng lạc quan về triển vọng tăng trưởng của Việt Nam trong trung và dài hạn. Tăng trưởng có thể được hỗ trợ bởi sự phục hồi của cầu nội địa, đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công, mở rộng hoạt động sang các thị trường xuất khẩu mới do các hiệp định thương mại mang lại, và sự phục hồi của nền kinh tế toàn cầu.

"Việt Nam có thể hưởng lợi từ việc loại bỏ các rào cản hành chính đối với doanh nghiệp và người dân, đồng thời thúc đẩy chuyển đổi số để nâng cao hiệu quả của các biện pháp kiểm soát đại dịch và hỗ trợ sự phục hồi bền vững của nền kinh tế trong năm nay và năm tới", báo cáo của ADB viết.

Thanh Hải

Theo Tạp chí Thị trường Tài chính Tiền tệ