Cách tránh bẫy chi phí chìm hiệu quả trong đầu tư chứng khoán

Chi phí chìm là gì?

Chi phí chìm (Sunk Cost) là khoản chi phí đã xảy ra và không thể thu hồi dù bạn có đưa ra quyết định gì trong tương lai. Vì thế, chi phí chìm thông thường không được tính đến khi đưa ra quyết định đầu tư.

Ví dụ: Bạn bỏ ra 3 triệu để mua một chiếc váy trên mạng. Khi được giao đến, chiếc váy lại không giống với hình mà người bán đã đăng. Tuy nhiên, theo chính sách mua hàng, bạn cũng không được hoàn trả lại tiền. Lúc này, dù bạn có quyết định mặc hay không thì cũng không thể thu hồi lại số tiền mua váy đã bỏ ra. Số tiền 3 triệu này chính là chi phí chìm.

Hình minh họa - nguồn internet

Đặc điểm của chi phí chìm

Chi phí chìm có những đặc điểm cơ bản sau:

Không được cân nhắc khi ra quyết định

Đã được thanh toán và không thể phục hồi

Chi phí rủi ro đều có thể trở thành chi phí chìm

Không thể tránh được, luôn tồn tại trong bất kỳ phương án nào

Không kiểm soát được

Bẫy chi phí chìm là gì?

Mặc dù chi phí chìm không phải là yếu tố quan trọng và cần thiết để cân nhắc khi ra quyết định nhưng nhiều nhà đầu tư vẫn xem xét đến. Do đó, họ chần chừ trong việc theo đuổi các phương án mới, ngay cả khi biết việc từ bỏ phương án cũ sẽ có lợi hơn.

Nói một cách đơn giản, các nhà đầu tư đang theo đuổi phương án đầu tư đến cùng một cách phi lý bất chấp kết quả trái mong đợi. Hiện tượng này gọi là bẫy chi phí chìm.

Giả sử, một người đầu tư 50 triệu vào cổ phiếu. Sau một thời gian, trái với kỳ vọng ban đầu, giá trị của cổ phiếu đó trên thị trường liên tục giảm và không có dấu hiệu sẽ tăng trở lại. Tại thời điểm giá trị của khoản đầu tư chỉ còn 15 triệu, nhà đầu tư vẫn chần chừ trong việc cắt lỗ vì tiếc cho thời gian và số tiền mà mình đã bỏ ra. Đến cuối cùng, thay vì có thể thu hồi 15 triệu tiền vốn, nhà đầu tư lại mất sạch tiền khi những cổ phiếu đang nắm giữ trở nên vô giá trị.

Nguyên nhân dẫn đến bẫy chi phí chìm

Gánh nặng về hậu quả của chi phí chìm xuất hiện từ nhiều nguyên nhân, và nguyên nhân là vì:

Nhà đầu tư/ doanh nghiệp đưa ra những quyết định theo cảm tính, dựa vào hành vi đã lập trong quá khứ mà bỏ ra những phản hồi tiêu cực. Hiện tượng này được gọi là ngụy biện chi phí chìm.

Khi đầu tư, mọi nhà đầu tư/ doanh nghiệp đều kỳ vọng về lợi ích mà dự án đó mang lại, nhưng đôi khi kết quả lại không được như mong đợi, để hợp lý hóa hành động, họ vẫn quyết định theo những nhận định ban đầu là đúng, nên tiếp tục theo kế hoạch dự án, dẫn đến xuất hiện chi phí chìm.

Nhà đầu tư luôn có tâm lý không bao giờ bỏ cuộc, khiến cho dự án đầu tư được tiếp tục chỉ sự tin tưởng, sự kiên trì của bản thân với niềm tin chắc rằng sẽ gặt hái được quả ngọt. Dù rằng kết quả sẽ không như mong đợi.

Biện pháp tránh bẫy chi phí chìm

Để tránh dính bẫy chi phí chìm, các chủ đầu tư/ doanh nghiệp cần lưu ý theo những nguyên tắc sau:

Xác định được điểm cắt lỗ của dự án

Với mỗi dự án, nhà đầu tư cần phải lập kế hoạch một cách bài bản, rõ ràng, cụ thể. Xác định được tỷ suất sinh lợi mục tiêu, cũng như khoản lỗ tối đa có thể gánh được để tránh được việc chìm sâu vào bẫy chi phí chìm mà không thể rút ra được cho sau này.

Việc xác định cụ thể những số liệu này, sẽ giúp nhà đầu tư an toàn hơn khi thực hiện những dự án. Bằng cách cắt lỗ an toàn và tối thiểu hóa thiệt hại khi phát sinh những rủi ro, đây được xem là yếu tố rất cần thiết trong mỗi dự án.

Tính toán được chi phí cơ hội

Bên cạnh xem xét, lập kế hoạch cụ thể về những con số, nhà đầu tư cũng cần tính toán đến chi phí cơ hội. Để có thể có những phương án đầu tư thành công.

Cần hiểu được chi phí cơ hội là gì? Chi phí cơ hội được hiểu đơn giản là lợi ích mà có khả năng chủ đầu tư/ doanh nghiệp sẽ bỏ lỡ khi bạn lựa chọn một phương án khác và bỏ đi phương án còn lại. Ở mỗi quyết định đầu tư, chắc chắn sẽ có những chi phí cơ hội khác nhau, việc đánh giá chi phí cơ hội cho các phương án đầu tư sẽ tạo cảm giác dễ buông bỏ hơn cho những quyết định của nhà đầu tư, mà họ cho rằng không còn phù hợp với thời điểm hiện tại của dự án.

Tạo ra được những phương án thay thế mới cho phương án hiện tại

Thay vì đau đầu suy nghĩ trả lời câu hỏi có hay không? giữ lại hay tiếp tục? Thì nhà đầu tư nên tham khảo, lập kế hoạch với nhiều Kế hoạch A, kế hoạch A1, kế hoạch B để phòng trường hợp kế hoạch ban đầu bị “phá sản”.

Việc tạo ra những phương án thay thế mới, sẽ giúp phân bổ xác suất, tránh gây ra sự thiên vị lệch hẳn về một bên khi đưa ra quyết định đầu tư ban đầu, kế hoạch phụ thể hiện kinh nghiệm, sự chuyên nghiệp trong quá trình đầu tư của doanh nghiệp/ chủ đầu tư. Bạn cũng nên thường xuyên đánh giá chi phí chìm thông qua những biểu mẫu thể hiện số liệu thực tế, qua đó đánh giá chính xác khả năng xảy ra của chi phí chìm và tìm hướng giải quyết.

Thừa nhận sai lầm

Như người ta vẫn thường nói, kể cả những huyền thoại đầu tư còn mắc sai lầm thì chúng ta phạm sai lầm khi đầu tư là điều hết sức bình thường.

Vào cuối năm 2012, Berkshire Hathaway (Quỹ đầu tư được sáng lập bởi huyền thoại đầu tư Warren Buffett) sở hữu 415 triệu cổ phiếu của Tập đoàn bán lẻ Tesco (Anh). Khi vụ việc Tesco khai gian doanh thu nhằm che giấu thua lỗ bị phát hiện năm 2014, Berkshire Hathaway đã phải chịu thua lỗ cho khoản đầu tư này là 444 triệu USD.

Trong bức thư gửi các cổ đông của mình năm 2014, Buffett thừa nhận dù đã sớm bán bớt cổ phiếu của tập đoàn Tesco vì lo ngại vấn đề quản lý, nhưng ông đã quá chần chừ để bán nốt số cổ phiếu còn lại. Sai lầm của Warren Buffett cho chúng ta bài học nên dũng cảm để đưa ra quyết định đúng lúc.

Vì vậy, mỗi sai lầm mắc phải chính là bài học cho chiến lược đầu tư trong tương lai. Quan trọng là sau mỗi sai lầm, bạn học được cách chấp nhận, đối mặt với sự thật và rút ra kinh nghiệm cho bản thân.