Trên thị trường chứng khoán, cũng giống như người tiêu dùng, nhà đầu tư luôn thích tìm được một “món hời”. Những cụm từ như “cổ phiếu rẻ”, “định giá thấp”, hay “đang được bán với giá chiết khấu” thường xuyên xuất hiện trong các báo cáo phân tích. Nhưng “rẻ” ở đây không phải là cảm tính mà được xác định dựa trên các công cụ định lượng cụ thể, phổ biến nhất là các chỉ số P/B và P/E.

P/B và P/E – thước đo định giá cơ bản

Chỉ số P/B (Price-to-Book) phản ánh mối quan hệ giữa giá thị trường của cổ phiếu với giá trị sổ sách của doanh nghiệp. Cụ thể, P/B = Giá cổ phiếu / Giá trị ghi sổ mỗi cổ phiếu. Ví dụ, một doanh nghiệp có tổng tài sản 200 tỷ đồng, nợ 150 tỷ đồng, thì giá trị sổ sách là 50 tỷ đồng. Nếu có 2 triệu cổ phiếu đang lưu hành, giá trị sổ sách trên mỗi cổ phiếu là 25.000 đồng. Khi giá thị trường là 50.000 đồng/cổ phiếu, P/B sẽ là 2 lần.

Trong khi đó, P/E (Price-to-Earnings) là chỉ số so sánh giữa giá cổ phiếu và lợi nhuận tạo ra trên mỗi cổ phiếu (EPS). Công thức: P/E = Giá cổ phiếu / EPS. Ví dụ, một cổ phiếu có giá 50.000 đồng và EPS là 4.500 đồng, thì P/E tương đương 11,1 lần. Điều này có nghĩa là nhà đầu tư sẵn sàng trả 11,1 đồng cho mỗi đồng lợi nhuận mà công ty tạo ra.

Làm thế nào để biết cổ phiếu “rẻ”?

Một chỉ số P/E hoặc P/B thấp chưa chắc đã là “rẻ” – điều đó chỉ trở nên có ý nghĩa khi đem ra so sánh. Các nhà phân tích thường so sánh chỉ số định giá của một cổ phiếu với trung bình ngành, mặt bằng thị trường chung hoặc chính lịch sử của cổ phiếu đó.

Ví dụ, cổ phiếu A có P/E hiện tại là 11,1 lần, trong khi mức trung bình 5 năm qua là 16 lần. Như vậy, cổ phiếu đang được giao dịch thấp hơn khoảng 30% so với lịch sử của chính nó. Trong điều kiện các yếu tố cơ bản của doanh nghiệp không xấu đi, điều này có thể là một cơ hội đầu tư giá trị.

Chiến lược đầu tư giá trị: Bài học từ Warren Buffett

Ý tưởng đầu tư vào cổ phiếu bị định giá thấp không mới. Đó là chiến lược đầu tư giá trị – một phương pháp được phát triển bởi Benjamin Graham và sau này được Warren Buffett ứng dụng thành công.

Trong thư gửi cổ đông năm 1987, Buffett nhấn mạnh: nếu cổ phiếu một doanh nghiệp có khả năng tăng trưởng bền vững, thì sớm muộn thị trường cũng sẽ phản ánh điều đó vào giá. Một cổ phiếu đang bị thị trường bỏ qua càng là cơ hội tốt cho nhà đầu tư kiên nhẫn.

Câu nói nổi tiếng của ông tóm gọn chiến lược này: “Thật tuyệt nếu bạn có thể mua một doanh nghiệp tuyệt vời với giá hời – miễn là bạn đủ hiểu rõ nó và sẵn sàng chờ đợi.”

Cổ phiếu giá trị hay cổ phiếu tăng trưởng?

Trong thực tiễn, các cổ phiếu trên thị trường thường được phân loại thành hai nhóm chính: cổ phiếu tăng trưởng (growth stocks) – có tốc độ mở rộng doanh thu, lợi nhuận cao, thường đi kèm định giá cao; và cổ phiếu giá trị (value stocks) – bị thị trường đánh giá thấp so với tiềm năng thực tế.

Trên sàn HOSE hay chỉ số VN-Index, nhà đầu tư có thể bắt gặp nhiều cổ phiếu đang có P/E và P/B thấp hơn mặt bằng chung do triển vọng chưa được thị trường chú ý, ngành nghề kém hấp dẫn tạm thời hoặc do tin tức tiêu cực trong ngắn hạn.

Tuy nhiên, không phải cổ phiếu “rẻ” nào cũng là cơ hội. Một số công ty có chỉ số P/E thấp là do lợi nhuận sụt giảm hoặc rủi ro tài chính lớn. Do đó, nhà đầu tư cần phân tích kỹ bức tranh tài chính tổng thể, đánh giá triển vọng kinh doanh và sức khỏe doanh nghiệp trước khi ra quyết định.

Lời kết

Cổ phiếu giá rẻ có thể là một “món hời”, nhưng chỉ khi nhà đầu tư hiểu rõ lý do tại sao nó rẻ và liệu mức giá đó có đang phản ánh sai tiềm năng thật sự của doanh nghiệp. Đầu tư giá trị đòi hỏi sự kiên nhẫn, hiểu biết và kỷ luật – nhưng phần thưởng có thể rất xứng đáng.