Trong Tam Quốc Diễn Nghĩa, Viên Thiệu là một nhân vật nổi bật thời Đông Hán, sở hữu lực lượng hùng mạnh và tài nguyên dồi dào, nhưng sự do dự và thiếu quyết đoán đã khiến ông thất bại thảm hại, đặc biệt tại trận Quan Độ (200). Câu chuyện này không chỉ là bài học lịch sử mà còn mang ý nghĩa sâu sắc cho các nhà đầu tư ngày nay, nhấn mạnh rằng sự chần chừ có thể khiến cơ hội vụt mất và dẫn đến tổn thất không thể phục hồi.

Thất bại do do dự tại trận Quan Độ

Viên Thiệu bước vào trận Quan Độ với lợi thế vượt trội: quân số lên đến 70.000–100.000 người, cùng nguồn cung lương thực phong phú từ bốn châu (Duyện, Thanh, U, Tinh), trong khi Tào Tháo chỉ có khoảng 20.000–30.000 quân với kho lương cạn kiệt. Dù thế mạnh rõ ràng, Viên Thiệu lại do dự trong việc ra quyết định. Ông không thể chọn giữa các kế hoạch của các mưu sĩ, như tấn công trực tiếp hay bao vây lâu dài, do mâu thuẫn nội bộ giữa Tuân Thẩm, Quách Đồ, và Trương Cáp. Sự thiếu thống nhất khiến ông chần chừ, để Tào Tháo có thời gian củng cố lực lượng.

Điểm then chốt là khi kho lương tại Ô Sào – nơi dự trữ hơn 1.000 xe thóc gạo – bị đe dọa, Viên Thiệu lại do dự không điều quân bảo vệ ngay lập tức, tin rằng Trương Cáp đủ khả năng giữ vững. Tuy nhiên, Hứa Du – người phản bội sang phe Tào Tháo – đã tiết lộ điểm yếu này, và Tào Tháo bất ngờ tấn công, đốt cháy kho lương. Quân Viên Thiệu rơi vào hỗn loạn, thiếu thực phẩm và tinh thần, dẫn đến thất bại toàn diện. Sự do dự của Viên Thiệu không chỉ mất đi cơ hội chiến thắng mà còn đánh dấu sự sụp đổ của thế lực ông, mở đường cho Tào Tháo thống nhất miền Bắc.

Thất bại này cho thấy rằng dù có tiềm lực mạnh mẽ, sự chần chừ và thiếu quyết đoán có thể biến lợi thế thành bất lợi.

Quyết đoán để thành công trong đầu tư

Câu chuyện của Viên Thiệu là bài học về hậu quả của sự do dự trong đầu tư, nơi các nhà đầu tư phải đối mặt với quyết định nhanh chóng giữa rủi ro và cơ hội. Do dự không chỉ làm mất thời cơ mà còn tạo điều kiện cho đối thủ vượt mặt.

Trước hết, do dự khiến nhà đầu tư bỏ lỡ cơ hội thị trường. Viên Thiệu chần chừ không bảo vệ kho lương; trong đầu tư, một nhà đầu tư do dự có thể bỏ qua thời điểm mua cổ phiếu khi giá thấp, như trong đợt sụt giảm năm 2020 do đại dịch, khi những người hành động nhanh đã kiếm được lợi nhuận lớn khi thị trường phục hồi. Sự chậm trễ này thường dẫn đến việc mua vào với giá cao hơn, giảm lợi nhuận.

Thứ hai, do dự làm suy yếu vị thế cạnh tranh. Viên Thiệu để Tào Tháo tận dụng mâu thuẫn nội bộ; trong đầu tư, một nhà đầu tư do dự trong việc điều chỉnh danh mục có thể bị đối thủ vượt qua, như khi bỏ lỡ xu hướng đầu tư vào năng lượng tái tạo trong thập kỷ qua, để các quỹ đầu tư khác chiếm lĩnh thị trường. Sự thiếu quyết đoán khiến nhà đầu tư mất đi lợi thế chiến lược.

Tuy nhiên, do dự không phải lúc nào cũng tiêu cực nếu đi kèm với phân tích. Nếu Viên Thiệu nghiên cứu kỹ hơn, ông có thể tránh sai lầm; trong đầu tư, sự chần chừ để đánh giá rủi ro kỹ lưỡng có thể cứu nhà đầu tư khỏi thất bại, như tránh đầu tư vào bong bóng tài chính. Vấn đề nằm ở việc cân bằng giữa thận trọng và hành động kịp thời.

Từ thất bại của Viên Thiệu, các nhà đầu tư có thể áp dụng bài học về sự quyết đoán để đạt được thành công.

Trước hết, nhà đầu tư cần hành động nhanh khi cơ hội xuất hiện. Viên Thiệu mất kho lương vì do dự; trong đầu tư, nhà đầu tư nên lập kế hoạch sẵn sàng để mua vào khi thị trường biến động, như đầu tư vào cổ phiếu ngân hàng khi chúng giảm giá sau khủng hoảng tín dụng. Quyết đoán giúp tận dụng thời cơ.

Thứ hai, nhà đầu tư nên xây dựng chiến lược rõ ràng để tránh do dự. Viên Thiệu thiếu thống nhất trong kế hoạch; trong đầu tư, nhà đầu tư cần xác định mục tiêu và ngưỡng rủi ro, như đặt giới hạn mua bán tự động, để hành động không bị trì hoãn. Ví dụ, một nhà đầu tư có thể đặt lệnh mua khi cổ phiếu giảm 10%, đảm bảo không bỏ lỡ cơ hội.

Cuối cùng, nhà đầu tư cần cân bằng giữa quyết đoán và phân tích. Nếu Viên Thiệu hành động dựa trên thông tin, ông có thể thành công; trong đầu tư, nhà đầu tư nên nghiên cứu kỹ trước khi quyết định, nhưng không để phân tích kéo dài quá mức. Ví dụ, phân tích báo cáo tài chính trong 1-2 ngày rồi hành động sẽ hiệu quả hơn là chần chừ hàng tuần.