JICA sẽ đóng góp nhiều vào sự phát triển của Việt Nam thông qua ODA

Ông Shimizu Akira, Trưởng Đại diện Văn phòng JICA Việt Nam

Phóng viên: Xin ông chia sẻ đôi nét về những thành tựu JICA đã đạt được trong hỗ trợ Việt Nam trong năm 2021?.

Ông Shimizu Akira: Trong năm qua, JICA đã triển khai: Khoản vay cam kết trong dự án vốn vay ODA là 10,8 tỷ yên (tương đương 75 triệu USD), chưa bao gồm “Tài trợ đầu tư cho khu vực tư nhân”; dự án Hợp tác kỹ thuật là 4,9 tỷ yên (tương đương 34 triệu USD); viện trợ không hoàn lại là 700 triệu yên (tương đương 5 triệu USD), với hơn 100 dự án lớn nhỏ.

Ngoài những điểm nhấn trên, có 5 điểm nhấn nổi bật cũng cần nói đến, đó là:

Trước hết, trong lĩnh vực y tế, hỗ trợ Việt Nam chiến đấu đẩy lùi đại dịch COVID-19, JICA đã cung cấp các sinh phẩm y tế, trang thiết bị y tế như: Máy tim phổi nhân tạo ECMO phục vụ chẩn đoán và điều trị, với tổng trị giá 850 triệu yên; chuyển giao công nghệ và bàn giao các thiết bị chính cho Phòng xét nghiệm an toàn sinh học cấp III (BSL-3) tại Viện Pasteur TP Hồ Chí Minh, trị giá hơn 200 triệu yên.

Những gói hỗ trợ này nhằm góp phần nâng cao năng lực xét nghiệm chẩn đoán COVID-19, tăng cường khả năng ứng phó của Việt Nam đối với các bệnh truyền nhiễm.

Thứ hai, đào tạo nguồn nhân lực. JICA đã hợp tác với trường Đại học Việt Nhật (từ năm 2015), đến nay đã có 260 học viên tốt nghiệp chương trình đào tạo Thạc sỹ và hiện có hơn 200 sinh viên và học viên đang theo học tại trường.

Thứ ba, triển khai Hiệp định vay vốn ODA thứ 4 cho “Dự án cải thiện môi trường nước TP Hồ Chí Minh giai đoạn 2” đã được ký kết vào tháng 12/2021. Thông qua hỗ trợ phát triển hệ thống thoát nước và xử lý nước thải tại TP Hồ Chí Minh, dự án nhằm mục tiêu cải thiện môi trường sống nhờ việc nâng cao năng lực xử lý nước thải và giảm thiểu thiệt hại do mưa lũ.

Thứ tư, về năng lượng, JICA đã ký Thỏa thuận cho vay trị giá 25 triệu USD với công ty tư nhân phát triển điện gió của Việt Nam trên đất liền tại tỉnh Quảng Trị.

Thứ năm, liên quan đến công trình đường sắt đô thị TP Hồ Chí Minh, tuyến số 1. Theo đó, toàn bộ 51 toa tàu metro sản xuất tại Nhật Bản đã được vận chuyển đến Việt Nam, tiến độ hoàn thành của công trình đạt khoảng 90%.

Phóng viên: Đại dịch COVID-19 đã ảnh hưởng đến hoạt động hỗ trợ của Chính phủ Nhật Bản với Việt Nam như thế nào?.

Ông Shimizu Akira: Vì đại dịch, nhiều công trình công cộng tại Việt Nam bị đình trệ, các dự án của JICA trong đó có công trình tuyến đường sắt đô thị TP Hồ Chí Minh tuyến số 1 cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Trước khi dịch COVID-19 bùng phát, hàng năm JICA có thể phái cử hàng chục chuyên gia sang Việt Nam công tác, đào tạo khoảng 300 học viên Việt Nam tại Nhật Bản, tuy nhiên trong thời gian dịch COVID-19, tất cả các hoạt động này đều phải thực hiện trực tuyến, 40 tình nguyện viên (TNV) JICA hoạt động tại Việt Nam đã phải quay về Nhật Bản vào thời gian đó.

Tuy vậy, chúng tôi đã nỗ lực giảm thiểu tối đa các ảnh hưởng này đến hoạt động của JICA, khôi phục nhanh chóng hoạt động của các dự án nhằm hỗ trợ Việt Nam phục hồi sau đại dịch trong thời gian sớm nhất có thể, nhanh chóng triển khai việc phái cử lại TNV.

Theo đó, Việt Nam là quốc gia đầu tiên trên thế giới mà JICA phái cử lại TNV sau dịch COVID-19. Hiện nay, cùng với chính sách “sống chung với COVID-19” của Việt Nam, các hoạt động của JICA đã trở lại bình thường như trước khi dịch COVID-19 bùng phát.

Phóng viên: Khi triển khai các dự án tại Việt Nam, có khó khăn nào mà JICA đã và đang gặp phải?

Ông Shimizu Akira: Có, đó là nhiều dự án bị đình trệ, giải ngân chậm trễ do sự phức tạp và chồng chéo trong các thủ tục theo nghị định, quy định của Việt Nam. Có khi chỉ thay đổi rất nhỏ trong  dự án nhưng vẫn cần phải đợi lãnh đạo cấp cao phê duyệt…

Chúng tôi hy vọng Chính phủ Việt Nam sẽ có những quyết sách mới để thúc đẩy đầu tư công, hoàn thành chắc chắn và hiệu quả các dự án đang triển khai, đồng thời hình thành các dự án mới phù hợp với chủ trương của Việt Nam bởi đầu tư công đóng vai trò quan trọng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế tại Việt Nam

Phóng viên: Xin ông chia sẻ về kế hoạch hỗ trợ Việt Nam của JICA trong thời gian tới?

Ông Shimizu Akira: Trong thời gian tới,  JICA sẽ tập trung hỗ trợ Việt Nam phát triển hạ tầng chất lượng cao, nguồn nhân lực, và y tế.

Về cơ sở hạ tầng chất lượng cao hỗ trợ Việt Nam phát triển kinh tế, trong 4 năm trở lại đây, các khoản vay của Việt Nam từ các tổ chức quốc tế, trong đó có JICA giảm 16-20% so với trước đây. Đây là dấu hiệu đáng mừng cho thấy kinh tế Việt Nam tiếp tục tăng trưởng và có ảnh hưởng trên trường quốc tế. Tuy nhiên, để có thể phát triển bền vững, một quốc gia cần phải đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng. Tôi tin rằng Việt Nam hoàn toàn có thể sử dụng khoản vay ODA cho phép hoàn trả trong dài hạn, 30 - 40 năm, với lãi suất thấp và cố định, làm công cụ huy động vốn trong phát triển cơ sở hạ tầng. 

Cho đến nay, Việt Nam luôn duy trì tốc độ tăng trưởng kinh tế ổn định, tuy nhiên động lực thúc đẩy tốc độ tăng trưởng này là nhờ mở rộng xuất khẩu và đầu tư trực tiếp. Một xã hội ổn định, nguồn nhân lực chất lượng cao và phát triển cơ sở hạ tầng là những yếu tố không thể thiếu để đảm bảo tăng trưởng kinh tế. Trong thời gian tới, ODA vẫn tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong phát triển cơ sở hạ tầng - động lực tăng trưởng của Việt Nam.

Tôi mong rằng Việt Nam sẽ tiếp tục sử dụng ODA một cách hiệu quả và coi đây là một phương thức huy động vốn thuận tiện, đồng thời là cách thức để có thể đưa công nghệ tiên tiến của nước ngoài áp dụng tại Việt Nam.

Về phát triển nguồn nhân lực, JICA tiếp tục hợp tác thông qua hình thức Hợp tác kỹ thuật và vốn vay nhằm hỗ trợ trường Đại học Việt Nhật mở thêm chương trình đào tạo Tiến sỹ, thiết lập cơ sở mới tại Hòa Lạc từ năm 2023 với mục tiêu đưa trường Đại học Việt Nhật trở thành trường đại học tổng hợp với quy mô 6.000 sinh viên.

Ngoài ra, JICA dự kiến triển khai Hợp tác kỹ thuật tăng cường kết nối việc làm cho thực tập sinh kỹ năng. Dự án nhằm tạo môi trường làm việc tốt hơn cho lao động Việt Nam tại Nhật Bản thông qua việc kết nối giữa người lao động Việt Nam với các doanh nghiệp Nhật Bản, đồng thời xóa bỏ môi giới việc làm bất hợp pháp, vốn là vấn đề tồn tại trong những năm gần đây.

Trong lĩnh vực y tế, JICA đã đưa ra "Sáng kiến ​​Y tế toàn cầu", ngay cả khi dịch COVID-19 vừa lắng xuống, JICA cam kết hợp tác hơn nữa trong công cuộc xây dựng một xã hội với khả năng ứng phó mạnh mẽ với các mối đe dọa từ các bệnh truyền nhiễm mới nổi. Trong đó, Việt Nam là quốc gia kiểu mẫu trong “Sáng kiến” này.

Cụ thể, JICA sẽ tiếp tục thông qua ba bệnh viện trung ương đã có lịch sử hợp tác trong thời gian dài là Bệnh viện Bạch Mai (Hà Nội), Bệnh viện Trung ương Huế (tại Huế), Bệnh viện Chợ Rẫy (TP Hồ Chí Minh) nhằm thiết lập hệ thống đào tạo từ xa cho y tế tuyến dưới.

Bên cạnh đó, JICA sẽ tiếp tục hợp tác, liên kết với các doanh nghiệp tư nhân Nhật Bản, các tổ chức phi chính phủ, các trường đại học... nhằm cải tiến kỹ thuật phục hồi chức năng, chăm sóc điều dưỡng… nhằm hỗ trợ Việt Nam ứng phó với những thách thức mới như tình trạng già hóa dân số nhanh.

Nội dung cuối cùng tôi muốn giới thiệu là về trung hòa carbon, đưa lượng phát thải khí nhà kính xuống bằng “0”. Ở phần trên tôi đã đề cập đến Thỏa thuận cho vay phát triển Dự án điện gió tại tỉnh Quảng Trị, bên cạnh đó, JICA cũng đang xem xét cho vay mới đối với một số dự án sản xuất điện mặt trời và điện gió khác.

Ngoài ra, JICA đang triển khai một số hợp tác phù hợp với nhu cầu của Việt Nam như: Hỗ trợ ban hành và sửa đổi Luật bảo vệ môi trường; tiếp tục cử chuyên gia về tăng trưởng xanh và chuyên gia về chính sách thoát nước; triển khai dự án khu công nghiệp thông minh sinh thái tại tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu; thúc đẩy kinh tế tuần hoàn; các biện pháp đối phó với biến đổi khí hậu hướng tới trung hòa carbon vào năm 2050… như mục tiêu mà Chính phủ Việt Nam đang nhắm tới.