Theo báo cáo mới nhất từ Hiệp hội Rau quả Việt Nam, thanh long đang cho thấy sự phục hồi mạnh mẽ về xuất khẩu trong những tháng đầu năm 2025, bất ngờ vượt qua sầu riêng – loại trái cây từng giữ vị trí “vua tỷ USD” vào năm ngoái. Chỉ riêng trong tháng 2, xuất khẩu thanh long đạt 35 triệu USD, chiếm 13,6% tổng kim ngạch rau quả. Lũy kế hai tháng đầu năm, con số này đạt 93,8 triệu USD, chiếm 14,3% toàn ngành.

So với các loại trái cây khác, chuối cũng ghi nhận sự tăng trưởng đáng kể với 40,8 triệu USD trong tháng 2, tăng 32% so với tháng trước. Lũy kế đạt 71,5 triệu USD, chiếm hơn 10% tỷ trọng xuất khẩu rau quả. Tuy nhiên, điều đáng chú ý là sầu riêng – từng là điểm sáng của ngành rau quả năm 2024 – đã tụt xuống vị trí thứ 3 với kim ngạch xuất khẩu chỉ đạt 21,4 triệu USD trong tháng 2, giảm tới 69% so với cùng kỳ.

Sầu riêng mất ngôi “vua” vì siết kiểm tra dư lượng

Lý giải sự sụt giảm bất ngờ của mặt hàng sầu riêng, Hiệp hội Rau quả Việt Nam cho biết nguyên nhân chính đến từ các rào cản kỹ thuật mà thị trường Trung Quốc – vốn chiếm tới 95% sản lượng sầu riêng xuất khẩu của Việt Nam – đưa ra từ đầu năm 2025. Cụ thể, Trung Quốc yêu cầu tất cả các lô hàng phải có kết quả phân tích dư lượng Cadimi và chất vàng O tại các phòng thí nghiệm do nước này công nhận, khiến thời gian thông quan kéo dài, ảnh hưởng lớn đến tiến độ xuất khẩu.

Không chỉ tại Trung Quốc, sầu riêng xuất khẩu sang châu Âu cũng gặp khó khi bị tăng tần suất kiểm tra dư lượng thuốc bảo vệ thực vật tại biên giới lên 20%, từ mức 10% trước đây.

Theo thống kê của Cục Hải quan, năm 2024, sầu riêng đạt kỷ lục với kim ngạch xuất khẩu 3,21 tỷ USD, chiếm gần 45% tổng giá trị rau quả. Tuy nhiên, bước sang năm 2025, loại trái cây này đang tạm “thất thế” trong cuộc đua dẫn đầu.

Ông Đặng Phúc Nguyên – Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam – nhận định, thanh long đang phục hồi mạnh, trở lại ngôi đầu trong nhóm trái cây xuất khẩu nhờ nhu cầu tăng mạnh từ Trung Quốc và các thị trường truyền thống. Hiện, giá thanh long ruột trắng tại các vựa dao động từ 28.000 – 35.000 đồng/kg (loại I), tăng mạnh so với năm 2023.

“Năm 2018, thanh long từng mang về gần 1,3 tỷ USD kim ngạch xuất khẩu, nhưng sau đó giảm mạnh và mất mốc 1 tỷ USD vào năm 2022. Tuy nhiên, với những tín hiệu tích cực hiện nay, loại trái cây này có thể lấy lại đà tăng trưởng", ông Nguyên đánh giá.

Thanh long Việt Nam được đánh giá cao nhờ chất lượng ổn định, mẫu mã đẹp và khả năng đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật. Hiện, hơn 90% thanh long nhập khẩu vào Trung Quốc có nguồn gốc từ Việt Nam.

Cơ hội lớn từ thị trường Mỹ

Một trong những tín hiệu tích cực là việc Mỹ đang xem xét đề xuất của phía Việt Nam về việc chấp nhận xử lý thanh long bằng hơi nước nóng thay vì chiếu xạ như hiện nay. Điều này sẽ giúp giảm chi phí và thời gian xử lý, đồng thời mở rộng cơ hội cho doanh nghiệp xuất khẩu.

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Mỹ hiện tiêu thụ khoảng 10% sản lượng thanh long xuất khẩu của Việt Nam. Nếu biện pháp xử lý mới được chấp thuận, lượng thanh long xuất khẩu sang Mỹ được kỳ vọng sẽ tăng đáng kể trong thời gian tới.

Năm 2025, ngành rau quả Việt Nam đặt mục tiêu đạt 8 tỷ USD kim ngạch xuất khẩu, tăng gần 900 triệu USD so với năm 2024. Về dài hạn, mục tiêu đến năm 2030 là 10 tỷ USD – tương đương với ngành thủy sản hiện nay.

Để đạt mục tiêu này, Việt Nam đang tập trung phát triển 14 loại cây ăn quả chủ lực, trong đó có thanh long, xoài, vải, nhãn, sầu riêng, chuối, mít, bơ, chanh leo, bưởi... Ngoài ra, việc nâng cao chất lượng sản phẩm, đảm bảo tiêu chuẩn kỹ thuật và đa dạng hóa thị trường xuất khẩu đang được đẩy mạnh.