Sống sót trong “bão tố”

Những kỳ vọng trái chiều
Nhiều room chat, diễn đàn giờ đây giảm hẳn những trạng thái FOMO, hùa nhau bắt đáy và chấp nhận sự thực là thị trường chứng khoán không đơn giản “múc là ăn”, margin sai là sai một li đi hẳn tài khoản…

Dù cố gắng thận trọng hơn, nhẫn nhịn hơn, chờ đợi sự hồi phục ổn định lại của thị trường, nhưng còn nhiều nhà đầu tư vì âm tài khoản quá nhiều cũng đã mất đi sự bình tĩnh.

Mọi thông tin không tích cực lúc này, dù chỉ là một nhận định của chuyên gia nào đó, cũng khiến tâm lý nhà đầu tư căng thẳng hơn một chút, bởi họ đang mất dần đi sự khách quan. Như một phản xạ, tìm kiếm và dự đoán đáy thị trường - xuất hiện ở hầu hết các nhà đầu tư, để xác định khi nào bắt đáy, lúc nào nên mua.

Ông Trương Hiền Phương, Giám đốc cấp cao Công ty Chứng khoán KIS Việt Nam khuyến nghị, trước hết, cần để ý nguyên nhân thị trường giảm mạnh giai đoạn gần đây, đến từ 3 yếu tố chính. Trước hết, sau khi hoang mang trước thông tin bắt bớ một số lãnh đạo doanh nghiệp thì nhà đầu tư chuyển sang lo sợ những vấn đề còn đang rất mơ hồ như các thông tin lạm phát, nền kinh tế bất ổn do tăng lãi suất, siết thị trường bất động sản, siết dòng tiền chứng khoán - sợ thì bán.

2044-mua-co-phieu
Bên cạnh đó, ghi nhận của ông Phương, một số nhà đầu tư lớn, có thể gặp vấn đề nào đó hay không, nhưng họ có tín hiệu bán ra để thu tiền về, bất chấp lỗ. “Nếu như một tháng trước thị trường còn nhìn thấy tín hiệu nhà đầu tư đang muốn thị trường xuống, gom hàng giá rẻ, thì giờ không còn nhiều câu chuyện này, mà là tình trạng thực sự có những nhà đầu tư nắm giữ nhiều cổ phiếu đã quyết bán ra thu tiền về. Lực bán tăng nên thị trường tiếp tục giảm, dù là mức giảm này nói thẳng là chẳng ai còn lời”, ông Phương nói.

Chưa hết, hiện trạng gần đây liên quan đến thị trường phái sinh, nhà đầu tư có xu hướng chuyển qua phái sinh để gỡ lỗ và thậm chí kiếm lợi nhuận, với ưu thế vốn ít có thể lời nhiều nhờ đòn bẩy cao, chỉ cần có 7% được vay 93% - minh chứng là số lượng hợp đồng phái sinh tăng đột biến, thanh khoản tăng vọt, trong khi cơ sở mất hút.

Lưu ý, thị trường phái sinh hiện nay dễ bị “điều khiển” hơn bởi các nhà đầu tư lớn - họ chỉ cần dùng một phần tiền nhất định là có thể tác động đến chỉ số, vì hiện thanh khoản cơ sở chỉ có 10.000 - 15.000 tỷ đồng/phiên. Tức là đâu đó có thể có những nhà đầu tư lớn muốn tác động vào chỉ số để trục lợi trên phái sinh.

Nói về thị trường phái sinh, ông Lã Giang Trung, CEO Công ty đầu tư Passion Investment chia sẻ, nhà đầu tư có xu hướng chuyển từ thị trường cơ sở sang phái sinh, vì có lãi bán ngay, còn ở cơ sở chờ 3 ngày, nhưng đây là thị trường rất phức tạp, số nhà đầu tư thua lỗ trên thị trường này lớn hơn nhiều so với cơ sở. Nhà đầu tư có thể lựa chọn ngồi sang một bên tham gia phái sinh nhưng phái sinh thuế và phí, đòn bẩy cao nên với nhà đầu tư không quá chuyên nghiệp thì không nên tham gia.

Với các diễn biến và nhìn nhận nguyên nhân trên, ông Phương cho rằng, thị trường sẽ hồi phục lại. Trước hết, nhìn động thái của cơ quan quản lý là Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã công bố chính thức về việc sẽ có các hành động để đảm bảo ổn định cho thị trường, làm nghiêm làm chặt các hành vi cố tình trục lợi.

Theo ông Phương, mặt bằng giá hiện nay về mức trước năm 2020 và nhà đầu tư không còn nhiều cổ phiếu để mà bán bất chấp, kể cả lực bán giải chấp không còn nhiều khi mà đà giảm cả tháng nay thì ai bị bán giải chấp cũng cơ bản xong, ai gồng được vẫn gồng nên hiệu ứng bán thốc bán tháo từ nhà đầu tư giảm hẳn.

“Phiên giảm sâu trong tuần qua, tôi cho rằng có sự điều phối của dòng tiền lớn, toàn nhồi lệnh MP và ATC, thị trường tôi cho rằng vào vùng đáy”, ông Phương nói.

Nhiều khách hàng của ông Phương vẫn đang chờ đợi, vẫn hỏi mua được chưa, nhóm ngành nào giá nào, họ cũng tự nhận ra nhiều cổ phiếu đã chiết khấu vài chục phần trăm. Chỉ số VN-Index sẽ loanh quanh ở vùng 1.200 - 1300 điểm trong thời gian tới, thị trường tạo đáy và sẽ không tăng theo mô hình chữ V nhưng sẽ hồi phục.

Ông Lã Giang Trung có phần thận trọng hơn khi cho rằng, số lượng cổ phiếu tốt ở mức P/E 7 - 8 lần là chưa nhiều. Trong năm 2020 - 2021, nhiều doanh nghiệp có lợi nhuận tăng trưởng nhưng hơi bất thường, mang tính chu kỳ. Nếu nhìn theo tính chu kỳ của nền kinh tế đang kết thúc, việc tăng lãi suất diễn ra rất nhanh, tỷ lệ P/E thị trường chấp nhận sẽ giảm xuống thấp hơn so với năm 2019.

Chuyên gia chứng khoán Phan Dũng Khánh lấy ví dụ trong quá khứ đã có một nhà đầu tư mua cổ phiếu từ 50.000 đồng/cổ phiếu, cổ phiếu này sau đó giảm xuống 5.000 đồng/cổ phiếu, tức chia 10 và họ cho là rẻ để “tất tay”.

Tuy nhiên, khi họ mua xong mức 5.000 đồng/cổ phiếu thì cổ phiếu lại chia 10 một lần nữa, xuống 500 đồng/cổ phiếu. Có nghĩa là, người mua ở vùng giá 50.000 đồng/cổ phiếu và người mua 5.000 đồng/cổ phiếu đều lỗ như nhau.

Do đó, các nhà đầu tư lưu ý khi mua cổ phiếu cần biết rằng có khả năng bán được cổ phiếu đó với giá cao hơn không, còn hơn là mua một cổ phiếu giá rất thấp, vì cổ phiếu đó vẫn có thể thấp nữa.

Hoặc coi chỉ số P/E so sánh với những cổ phiếu của doanh nghiệp trong ngành, cổ phiếu nhóm ngành khác, hoặc những cổ phiếu giống như vậy nhưng ở nước ngoài và họ cho rằng đó là rẻ.

Bởi lẽ, hoàn cảnh là rất khác nhau. Ví dụ chứng khoán Việt Nam đang giảm nhưng thị trường nước ngoài có nhiều chỉ số cũng đã tiệm cận thị trường Con Gấu, tức là xu hướng giảm, thậm chí giảm mạnh hơn thị trường Việt Nam. Do đó, nếu nói thị trường Việt Nam là cơ hội thì họ cũng là cơ hội, nghĩa là dòng vốn cũng có thể chuyển về thị trường đó.

Theo ông Khánh, để đầu tư và ra được những quyết định đầu tư chính xác, ngoài các thông số P/E, cần phân biệt yếu tố dài hạn và yếu tố ngắn hạn, vì thường các nhà đầu tư hay bị lẫn lộn đầu tư doanh nghiệp và đầu tư cổ phiếu.

Đầu tư doanh nghiệp là họ có thể giữ cổ phiếu đó lên đến 10 năm, nhưng nhiều nhà đầu tư phân tích theo kiểu đầu tư doanh nghiệp nhưng chỉ giữ cổ phiếu trong vài ngày là bán. Vậy nên, cần có sự quan sát dòng tiền vào thị trường. Ví dụ, dòng tiền dài hạn sẽ đỡ cho thị trường trong trung và dài hạn, nhưng dòng tiền ngắn hạn chỉ đơn thuần là đầu cơ và lướt sóng ngắn hạn.

“Thị trường đi lên thường có 2 lý do lớn nhất. Thứ nhất là dòng tiền vào nhiều hơn dòng tiền ra. Thứ hai, có trường hợp thị trường vẫn lên mặc dù số lượng người mua không đổi mà số lượng người bán tạm ngưng, nên chúng ta nhìn thấy giá vẫn lên, nhưng độ bền vững sẽ yếu và người ta gọi đó là nhịp hồi”, ông Khánh nói.

“Cái khó là quan sát dòng tiền gì, dòng tiền vào cổ phiếu ngắn hạn thì chỉ lên vài phiên, còn dòng tiền dài hạn sẽ duy trì trong thời gian dài. Muốn kiếm được tiền trên thị trường tài chính phải đi theo thị trường, không phải chống lại nó”, ông Khánh chia sẻ góc nhìn.

Nhà đầu tư nên làm gì?
Một nhà đầu tư lâu năm nhìn nhận, thị trường đang có phản ứng thái quá, các thị trường khác đang có mức giảm ít hơn thị trường Việt Nam, trong khi nền kinh tế Việt Nam ổn định hơn và đang phục hồi, lạm phát cũng thấp hơn nhờ hàng hóa dồi dào. Mức giá hiện nay đã có thể mua dần, cơ bản đã đủ hấp dẫn, nhưng sẽ phân hoá, tiêu chí nên mua cổ phiếu đầu ngành, nợ vay ít, không bị ảnh hưởng quá nhiều bởi các yếu tố đầu vào và dư địa đầu ra tốt.

Tương tự, một nhà đầu tư khác cho rằng, đây là vùng đã có thể giải ngân, nhưng để “ăn nhanh” thì chắc chắn chưa, mua đoạn này là cho mục tiêu dài hạn. Vị này cũng tiết lộ “nhiều nhà đầu tư lớn trong nhóm đang mua dần”.

Trong khi đó, theo ông Trương Hiền Phương, đầu tư là kỳ vọng tương lai và ông nhận thấy nhiều cơ hội đang mở ra với nền kinh tế Việt Nam cũng như thị trường chứng khoán. Chẳng hạn, chính sách Zero Covid của Trung Quốc là cơ hội để thu hút vốn FDI và FII vào Việt Nam càng lớn. Ngoài ra, động lực cho thị trường chứng khoán từ nay tới cuối năm vẫn là gói kích thích kinh tế, đầu tư công, việc hợp tác thương mại với các thị trường phát triển như Mỹ…

Thực tế cũng cho thấy, cơ hội luôn hiện hữu trên thị trường chứng khoán, kể cả trong xu hướng thị trường giảm, nếu mua đúng cổ phiếu có khả năng tăng thì vẫn có cơ hội sinh lời. Một ví dụ là trong nhịp giảm của thị trường chung trong tháng 4, vẫn có những cổ phiếu ngành hàng hóa thiết yếu, dầu khí “lội ngược dòng”.

Chỉ có điều, trong một xu hướng giảm điểm (down trend), số lượng mã giảm sẽ áp đảo mã tăng, nên việc chọn được cổ phiếu ngược xu hướng sẽ khó hơn bình thường.

Theo ông Khánh, chỉ những nhà đầu tư có kỹ năng phân tích tốt, bắt đáy tốt, kiểm soát rủi ro và kiểm soát lòng tham mới có khả năng thành công trong giai đoạn thị trường “bão tố” như hiện nay. Bởi trong trường hợp tất tay mà chọn sai, nhà đầu tư sẽ phải trả giá rất đắt.

Vậy nên, theo vị chuyên gia, nếu nhà đầu tư không đủ kinh nghiệm thì không nên bắt đáy trong xu hướng hiện tại, trừ nhà đầu tư rất dài hạn có thể mua trung bình một số cổ phiếu có nền tảng tốt.

Ông Trung cũng có lời khuyên, nhà đầu tư chỉ nên để tỷ lệ cổ phiếu nắm giữ 40% giá trị danh mục. Còn nếu đang ở trạng thái tiền mặt, không đủ kinh nghiệm kỹ năng, thì nên ngồi im đợi qua chu kỳ giá xuống.

Với nhà đầu tư đủ kinh nghiệm có thể tìm cơ hội kiếm lời, bởi trong kỳ giá xuống vẫn có đợt hồi của thị trường. Để “kiếm được”, chỉ nên mua ở phiên thị trường rũ rất mạnh, hàng loạt cổ phiếu bluechip giảm mạnh và khi thị trường vào nhịp hồi thì bán ra để kiếm lời 5-7%.

Còn theo bà Nguyễn Thị Phương Lam, Giám đốc Phân tích Công ty Chứng khoán Rồng Việt, chọn lọc cổ phiếu trong giai đoạn này vẫn quan trọng hơn là dự báo xu thế thị trường. Thời điểm này, nhà đầu tư nên tập trung vào những nhóm ngành có kết quả kinh doanh quý II/2022 kỳ vọng tích cực như thủy sản, nhiệt điện khí, công nghệ và ngân hàng.

Song song với đó, chiến lược đầu tư “ngược xu thế” dành cho những nhà đầu tư giá trị với khả năng chịu đựng rủi ro cao và khung thời gian đầu tư dài vẫn có thể áp dụng được đối với những cổ phiếu thuộc nhóm ngành bất động sản khi mặt bằng định giá của nhóm này hiện tại đã được chiết khấu khá nhiều.

Các doanh nghiệp bất động sản có nhiều dự án sẵn sàng để mở bán (NLG, KDH, HDG) có thể là những sự lựa chọn đầu tư không tồi trong giai đoạn hiện tại. Việc thận trọng hơn với các cổ phiếu có liên quan tới nhóm nguyên vật liệu cơ bản đã tăng mạnh trong thời gian gần đây là điều cần thiết.

Xu hướng tăng dài hạn của thị trường chứng khoán không bị ảnh hưởng
Ông Hoàng Huy, Phó giám đốc Phân tích Công ty Chứng khoán Maybank Investment Bank (MSVN)

Cho vay ký quỹ (cả đúng luật và dưới chuẩn) đã tăng trong hai năm đại dịch và ngày càng đóng vai trò quan trọng trong sức mua của các nhà đầu tư. Tỷ lệ margin vượt trội chính thức tăng lên 201.000 tỷ đồng (tương đương 8 tỷ USD) vào cuối tháng 3 năm 2022, cao hơn 4 lần so với mức năm 2019 và đóng góp 8% sức mua của các nhà đầu tư (không bao gồm Nhà nước và khối ngọai) so với 3% trước đại dịch.

Khi tỷ lệ vay theo quy định bùng nổ, tỷ lệ vay dưới chuẩn cũng tăng trong hai năm qua do sự mở mới của các nhà đầu tư cá nhân. Chúng tôi ước tính lợi nhuận do các bên cho vay bên thứ 3 cung cấp có thể lên đến hàng trăm triệu USD. Những người cho vay này cung cấp đòn bẩy cao hơn nhiều (ví dụ, tỷ lệ ký quỹ 2: 8 so với quy định 5:5) và do đó phải thu hẹp và duy trì ở mức thấp trong bối cảnh thị trường đại tu.

Đối với thị trường trái phiếu doanh nghiệp, khoảng 40% số phát hành gần đây được thế chấp bằng cổ phiếu (cả niêm yết và chưa niêm yết). Khi thị trường trái phiếu doanh nghiệp, đặc biệt là đối với các công ty bất động sản, đang được giám sát chặt chẽ, các đợt phát hành trong tương lai để luân chuyển trái phiếu hết hạn ngày càng không chắc chắn, điều này cũng tạo ra áp lực bán đối với cổ phiếu thế chấp.

Trong khi cho vay ký quỹ dưới chuẩn phải duy trì ở mức thấp trong một thời gian như chúng tôi đã giải thích, cho vay ký quỹ theo quy định cũng có thể phải giảm quy mô trong những tháng tới do tâm lý thích mạo hiểm và cổ phiếu rác và cổ phiếu bất động sản vốn hóa vừa và nhỏ cũng tiêu thụ một lượng đáng kể lượng vay ký quỹ của công ty chứng khoán. Theo quan điểm của chúng tôi, điều này sẽ làm suy yếu nhu cầu (so với thời kỳ bất ổn trước) và kéo dài vài tháng.

Về mặt chính sách, Chính phủ không đặt mục tiêu điều chỉnh thị trường vốn (vốn chủ sở hữu và trái phiếu) mà làm thị trường này minh bạch và bền vững hơn. Trong khi thị trường chứng khoán của Việt Nam đang tiến gần hơn để được cả FTSE và MSCI nâng xếp hạng lên “thị trường mới nổi”, thị trường trái phiếu doanh nghiệp đang nổi lên như một nguồn tài trợ dài hạn thay thế hiệu quả.

Chúng tôi tin rằng sự xáo trộn của thị trường chứng khoán hiện tại sẽ không ảnh hưởng đến sự phục hồi nền kinh tế sau đại dịch cũng như xu hướng tăng dài hạn của thị trường chứng khoán.

Theo ĐTCK

Tạp chí Kinh tế Chứng khoán Việt Nam