Cuộc thanh lọc thị trường và tín hiệu từ người tiêu dùng

Thị trường thuốc, mỹ phẩm và thực phẩm chức năng Việt Nam đang chứng kiến một trong những đợt siết chặt quy định quyết liệt nhất từ trước đến nay. Trong vài tuần đầu tháng 6/2025, hàng loạt sản phẩm đã bị thu hồi phiếu công bố, bao gồm cả những mặt hàng gắn liền với thương hiệu nổi tiếng như Dove, Bioderma, Berocca. Nhiều công ty nội địa cũng chủ động xin thu hồi số lượng lớn sản phẩm, một phần thể hiện trách nhiệm xã hội, nhưng cũng không loại trừ khả năng nhằm giảm thiểu rủi ro trước khi bị hậu kiểm.

Cùng thời điểm này, cơ quan chức năng đẩy mạnh các hoạt động kiểm tra thuế, nguồn gốc hàng hóa, hóa đơn bán lẻ và quản lý thuốc bán qua sàn thương mại điện tử. Những mô hình bán thuốc thiếu minh bạch như không xuất hóa đơn, kê khai doanh thu không đầy đủ hoặc nhập hàng trôi nổi, đang ngày càng trở nên rủi ro.

Về phía người tiêu dùng, thói quen mua thuốc cũng đã thay đổi đáng kể sau đại dịch Covid-19. Với mức chi tiêu bình quân khoảng 1,7 triệu đồng/người/năm, tăng gấp 10 lần so với năm 2000. Người dân không chỉ cần thuốc chữa bệnh mà còn sử dụng thực phẩm chức năng, thuốc bổ, các sản phẩm hỗ trợ sức khỏe thường xuyên hơn.

Quan trọng hơn, yếu tố minh bạch và an toàn ngày càng trở thành tiêu chí hàng đầu. Người mua giờ đây ưu tiên những nơi có hóa đơn rõ ràng, sản phẩm có truy xuất nguồn gốc, giá cả niêm yết và chính sách hậu mãi minh bạch. Đây chính là môi trường mà các chuỗi nhà thuốc hiện đại đang chiếm ưu thế rõ rệt.

Long Châu sẽ tăng tốc trong cơn sóng cải cách?

Nếu như chiến dịch làm sạch thị trường là một cơn lũ kiểm soát, thì Long Châu - thương hiệu chuỗi nhà thuốc thuộc Công ty CP Bán lẻ Kỹ thuật số FPT (FPT Retail - FRT) chính là doanh nghiệp đã chuẩn bị bờ kè từ sớm. Khởi đầu với chỉ 8 cửa hàng vào năm 2017, đến nay chuỗi nhà thuốc này đã vượt mốc 2.000 điểm bán, với doanh thu năm 2024 đạt 25.000 tỷ đồng, tương đương 1/5 thị phần bán lẻ thuốc toàn quốc.

Điểm đáng chú ý là Long Châu đã kiên định theo đuổi mô hình vận hành chuẩn hóa ngay từ đầu. Các cửa hàng đều xuất hóa đơn VAT, bán thuốc có nguồn gốc rõ ràng, quản lý theo hệ thống công nghệ và thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thuế. Trong bối cảnh nhiều nhà thuốc nhỏ phải đối mặt với các đợt kiểm tra gắt gao về giấy phép, hóa đơn và chất lượng hàng hóa, Long Châu gần như không gặp rào cản nào từ phía cơ quan quản lý. Đó cũng là lý do vì sao chuỗi này liên tục mở rộng mà không bị gián đoạn.

Trái ngược với đà tiến mạnh mẽ của Long Châu, các chuỗi nhà thuốc khác đang có dấu hiệu chững lại. Pharmacity, một thời là đối thủ cạnh tranh chính, đã thu hẹp quy mô từ 1.100 xuống còn 950 cửa hàng. An Khang – chuỗi nhà thuốc thuộc Thế Giới Di Động gần như “đứng im” ở mốc 326 cửa hàng và không mở rộng thêm trong hai năm trở lại đây. Những điều chỉnh này phản ánh khó khăn trong việc duy trì vận hành theo chuẩn mực mới, đặc biệt là khi lợi nhuận còn mỏng và chi phí tuân thủ ngày càng cao.

Trong khi đó, hơn 50.000 nhà thuốc nhỏ lẻ trên cả nước phần lớn là mô hình kinh doanh hộ gia đình đang đối diện thách thức lớn khi không thể đáp ứng đồng thời các yêu cầu về hóa đơn, kiểm soát nguồn gốc thuốc và nghĩa vụ thuế.

Việc bán thuốc trên nền tảng thương mại điện tử, từng được coi là “lối thoát” cho nhà thuốc nhỏ, giờ cũng bị quản lý chặt như cửa hàng vật lý. Với quy định mới từ tháng 4/2025, việc bán hàng online phải đăng ký mã số thuế, kê khai và nộp thuế đầy đủ, khiến lợi thế về giá và tính linh hoạt của mô hình cũ dần biến mất.

Định hình lại cuộc chơi: ai đi tiếp, ai dừng lại?

Chiến dịch “dọn dẹp” thị trường thuốc không chỉ là một đợt thanh tra xử phạt thông thường, mà đây là giai đoạn định hình lại cuộc chơi. Những mô hình bán lẻ cũ kỹ, dựa trên yếu tố linh hoạt và chi phí vận hành thấp đang gặp trở ngại lớn. Những ai không thể chuẩn hóa, không thể minh bạch sẽ tự động bị loại khỏi đường đua hoặc bị thị trường từ chối.

Trong bối cảnh đó, Long Châu không chỉ là người đi đúng hướng, mà còn đang ở đúng thời điểm. Sở hữu nền tảng công nghệ từ FPT, vận hành đồng bộ trên cả hệ thống cửa hàng và thương mại điện tử, cùng năng lực tài chính vững vàng, Long Châu có đủ điều kiện để tiếp tục mở rộng thị phần mà không cần phải hy sinh chất lượng hay tính tuân thủ. Đây chính là lợi thế mà những chuỗi nhà thuốc nhỏ hoặc đơn vị chưa chuẩn hóa khó có thể bắt kịp.

Điều quan trọng là, khi cuộc chơi đã thay đổi, người tiêu dùng cũng sẽ không còn quay lại với cách mua thuốc kiểu cũ. Họ sẽ đòi hỏi cao hơn, thông minh hơn, và điều đó đòi hỏi doanh nghiệp phải không ngừng nâng chuẩn. Long Châu đang bước vào giai đoạn thuận lợi để củng cố vị thế dẫn đầu, không chỉ bằng số lượng cửa hàng, mà bằng chất lượng vận hành, khả năng kiểm soát chuỗi cung ứng và niềm tin người tiêu dùng.