Theo thông tin từ Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), giá gạo xuất khẩu của Việt Nam hiện đang cao nhất thế giới, vượt qua hai quốc gia xuất khẩu gạo truyền thống là Thái Lan và Ấn Độ. Đặc biệt, các loại gạo 5% tấm, gạo thơm nhẹ và gạo đặc sản của Việt Nam đều có giá cao hơn từ vài đến hàng chục USD/tấn so với các đối thủ.

Đáng chú ý, giá gạo ST25 – được mệnh danh là “gạo ngon nhất thế giới” hiện đã đạt 1.200 USD/tấn (giá FOB tại cảng TP.HCM), cao hơn nhiều so với các dòng gạo cao cấp nhất của Thái Lan như Thơm Lài (1.050 USD/tấn) hay Hom Mali (1.100 USD/tấn). Gạo Basmati của Ấn Độ vốn nổi tiếng ở Nam Á và Trung Đông cũng chỉ dừng ở mức 900 USD/tấn.

Giá cao không đơn thuần đến từ thương hiệu, mà là hệ quả của chuỗi giá trị nâng cấp: từ giống lúa đặc sản, quy trình canh tác an toàn đến công nghệ chế biến hiện đại. Đây là bước chuyển mình rõ nét của ngành lúa gạo Việt, từng chỉ đứng ở phân khúc giá rẻ, nay đang từng bước vươn lên nhóm trung – cao cấp.

Một trong những nguyên nhân chính đẩy giá gạo Việt lên cao là nguồn cung giảm mạnh do vụ Đông Xuân đã kết thúc. Nhiều loại gạo đặc sản như ST25, gạo nếp hiện gần như không còn tồn nhiều trên thị trường, phần lớn nằm trong kho của các doanh nghiệp hoặc nhà máy xay xát.

Theo VFA, giá gạo nếp xuất khẩu hiện vào khoảng 580 – 590 USD/tấn, tăng rõ rệt so với đầu quý I. Thị trường tiêu thụ lớn nhất là Trung Quốc, nơi đang gia tăng nhập khẩu gạo nếp Việt phục vụ cho các sản phẩm bánh kẹo và đồ ăn chế biến.

Đặc biệt, nhu cầu đối với gạo thơm và gạo đặc sản Việt đang tăng mạnh tại các thị trường khó tính như Mỹ, Nhật Bản và EU. Trong khi đó, năng lực cung ứng hiện chưa tương xứng. Ví dụ, lượng gạo Việt xuất khẩu sang Mỹ mới chỉ đạt khoảng 30.000 tấn/năm, còn Nhật Bản thì thậm chí thấp hơn. Điều này cho thấy một dư địa lớn đang bị bỏ ngỏ.

Ông Đỗ Hà Nam – Chủ tịch VFA nhận định: “Gạo Việt Nam hiện đã thoát khỏi phân khúc giá rẻ, đang ở nhóm trung bình cao và hướng tới nhóm cao cấp, với giá trị thương hiệu đi kèm. Đây là bước tiến chiến lược, bởi phân khúc cao cấp hiện có nhu cầu rất lớn và ổn định.”

Việc giá gạo Việt Nam xuất khẩu bình quân đạt 522 USD/tấn, cao hơn nhiều so với mặt bằng chung của khu vực, chứng minh sự thành công trong quá trình chuyển đổi mô hình xuất khẩu: thay vì chạy theo số lượng, Việt Nam đang hướng đến chất lượng và giá trị gia tăng.

Tuy nhiên, để duy trì đà tăng trưởng này, Việt Nam cần có những chính sách nhất quán hơn trong: Phát triển giống lúa đặc sản, phù hợp xuất khẩu; Tăng diện tích vùng nguyên liệu đạt chuẩn GlobalG.A.P; Hỗ trợ doanh nghiệp xây dựng thương hiệu gạo quốc tế; Mở rộng thị trường qua các hiệp định thương mại (EVFTA, CPTPP).

Đặc biệt, trong bối cảnh thế giới ngày càng chú trọng an toàn thực phẩm và xuất xứ nông sản, Việt Nam hoàn toàn có thể định vị lại hình ảnh “gạo sạch, gạo đặc sản Việt Nam” tương tự như Nhật Bản làm với gạo Koshihikari hay Ấn Độ với gạo Basmati.