Xếp hạng tín nhiệm và con đường hướng tới tài chính bền vững của ngân hàng

Đối mặt với rủi ro tiềm ẩn từ nợ xấu

Phát biểu khai mạc hội thảo, TS. Nguyễn Quốc Hùng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam nhấn mạnh, năm 2025 là năm bản lề với nhiều sự kiện quan trọng, tác động mạnh mẽ đến lĩnh vực tài chính – ngân hàng. Cải cách thể chế đem lại nhiều cơ hội cho ngành Ngân hàng, tuy nhiên không ít thách thức cũng đang ở trước mắt, đặc biệt là rủi ro nợ xấu.

Theo Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký VNBA Nguyễn Quốc Hùng, trong thời gian qua, ngành Ngân hàng đã thực hiện nhiều chính sách hỗ trợ doanh nghiệp như cơ cấu lại nợ, giãn nợ, điều chỉnh kỳ hạn nợ… Điều này là cần thiết, nhưng đồng thời cũng tạo ra hệ lụy. Hiện nay, tiềm ẩn nợ xấu trong hệ thống vẫn ở mức cao. Dù không áp dụng Thông tư số 02/2023/TT-NHNN, các tổ chức tín dụng vẫn phải trích lập dự phòng và xử lý rủi ro bằng các nghiệp vụ chuyên môn. Theo ước tính sơ bộ, tổng nợ xấu (bao gồm nợ nội bảng, nợ bán cho AMC và nợ tiềm ẩn) hiện nay đã vượt trên 5% tổng dư nợ.

TS. Nguyễn Quốc Hùng kỳ vọng, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều Luật Các tổ chức tín dụng 2024 được thông qua thời gian tới sẽ tháo gỡ được các vướng mắc đang tồn tại, qua đó giúp hoạt động xử lý nợ xấu của các ngân hàng thuận lợi hơn.

Đồng quan điểm, bà Alka Anbarasu, Giám đốc điều hành cấp cao, Khối Tổ chức tài chính, Moody’s Ratings cho biết, Moody’s duy trì đánh giá triển vọng ổn định đối với hầu hết các lĩnh vực trong hệ thống ngân hàng Việt Nam, ngoại trừ rủi ro liên quan đến chất lượng tài sản, đặc biệt là từ lĩnh vực bất động sản.

Bà Alka Anbarasu nhận định: “Chất lượng tài sản của các ngân hàng vẫn chịu áp lực, đặc biệt là từ lĩnh vực bất động sản. Trong 2 năm qua, chúng tôi cũng bày tỏ một số quan ngại về lợi nhuận, do lo ngại rằng sự suy giảm chất lượng tài sản có thể ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của hệ thống ngân hàng. Dù vậy, chúng tôi ghi nhận rằng các ngân hàng đã tích lũy được một số bộ đệm dự phòng nhất định, qua đó hỗ trợ duy trì sự ổn định về lợi nhuận trong ngắn hạn.”

Đối với tỷ lệ nợ xấu, bà Alka Anbarasu cho biết, tỷ lệ nợ xấu toàn hệ thống trong thời gian qua được duy trì ở mức tương đối ổn định, khoảng 2%. Tuy nhiên, mối quan ngại lớn nhất hiện nay vẫn xoay quanh triển vọng phục hồi của thị trường bất động sản – yếu tố then chốt ảnh hưởng đến chất lượng tài sản của các ngân hàng.

Đại diện Moody's cũng lưu ý rằng mức độ bao phủ nợ xấu của các ngân hàng đã suy giảm khi một số tổ chức tín dụng sử dụng phần dự phòng rủi ro đã trích lập để xử lý các khoản nợ xấu hiện hữu. Điều này đồng nghĩa với việc dư địa còn lại để hấp thụ thêm các tổn thất về chất lượng tài sản đang ở mức tương đối hạn chế.

Mặc dù vậy, Moody’s ghi nhận một số tín hiệu cải thiện tích cực trong lĩnh vực bất động sản, nhờ các chính sách hỗ trợ từ phía Chính phủ, sự khởi sắc trong hoạt động bán hàng, cũng như dòng vốn đầu tư nước ngoài gia tăng trong thời gian gần đây. Những yếu tố này được kỳ vọng sẽ góp phần giảm thiểu rủi ro đối với chất lượng tài sản của hệ thống ngân hàng trong thời gian tới.

Triển vọng ổn định

Dù đối mặt với nhiều rủi ro song triển vọng ngành Ngân hàng Việt Nam vẫn được Moody’s đánh giá ở mức ổn định.

Theo Moody’s, lợi nhuận tăng trưởng ổn định là một điểm sáng trong hồ sơ tín nhiệm của các ngân hàng Việt Nam. Bà Alka Anbarasu nhận định: Lợi nhuận của hệ thống ngân hàng Việt Nam tương đương với một số thị trường lớn trong khu vực.

Bên cạnh đó, chính sách cổ tức thận trọng – với xu hướng giữ lại phần lớn lợi nhuận để tái đầu tư – cũng được đánh giá là yếu tố hỗ trợ năng lực tài chính của hệ thống. “Chính vì vậy, dù môi trường bên ngoài còn tiềm ẩn một số thách thức, chúng tôi vẫn duy trì triển vọng ổn định cho hệ thống ngân hàng Việt Nam”, đại diện Moody’s cho biết.

Ông Phan Duy Hưng, CFA, Giám đốc – Chuyên gia phân tích cao cấp, VIS Rating chia sẻ, công ty đang thực hiện đánh giá tín nhiệm cho khoảng 1.500 doanh nghiệp, bao gồm cả doanh nghiệp niêm yết và chưa niêm yết. Trong số đó, khoảng 500 doanh nghiệp niêm yết được đại diện để phản ánh bức tranh phân bổ tín nhiệm theo ngành.

“Có thể thấy, nhóm ngân hàng thường có mức xếp hạng cao nhất. Khi áp dụng phương pháp xếp hạng tín nhiệm của VIS Rating cho khoảng 30 ngân hàng tại Việt Nam, chúng tôi nhận thấy phần lớn đều đạt mức A trở lên – phản ánh nền tảng tài chính được cải thiện đáng kể so với 10 năm trước”, đại điện VIS Rating cho biết.

Lý giải cho việc các ngân hàng có mức xếp hạng cao hơn, ông Phan Duy Hưng chỉ ra các lý do chính: Năng lực nội tại của các ngân hàng đã được cải thiện đáng kể trong vòng 15 năm qua, đặc biệt là mảng bán lẻ giúp nâng cao khả năng sinh lời và cải thiện hệ số an toàn vốn; khung pháp lý về quản trị rủi ro ngày càng hoàn thiện và tiệm cận với chuẩn mực quốc tế; ngành ngân hàng luôn nhận được sự hỗ trợ mạnh mẽ từ phía Chính phủ…

“Chính sách hỗ trợ từ Nhà nước là một yếu tố then chốt giúp ngành ngân hàng duy trì mức tín nhiệm cao, do vai trò đặc biệt của ngành này trong việc dẫn vốn cho nền kinh tế. Trong thời gian tới, các khung pháp lý cho tổ chức tín dụng cũng sẽ tiếp tục được hoàn thiện nhằm tăng khả năng ứng phó với rủi ro”, ông Phan Duy Hưng nhấn mạnh.

Cuối cùng, chia sẻ về năng lực độc lập của ngân hàng, ông Phan Duy Hưng cho biết, chất lượng tài sản đã được cải thiện so với giai đoạn trước, mặc dù nợ xấu vẫn là vấn đề cần theo dõi – đặc biệt liên quan đến cho vay mua nhà trong bối cảnh thị trường bất động sản đang khó khăn. “Tuy nhiên, khả năng sinh lời của các ngân hàng vẫn tiếp tục có xu hướng tăng, phản ánh hiệu quả trong hoạt động kinh doanh lõi”, ông Hưng cho biết.

Xếp hạng tín nhiệm - Cơ hội nâng tầm thị trường tài chính Việt Nam

Bên cạnh hỗ trợ từ phía Chính phủ và thúc đẩy các hoạt động kinh doanh cốt lõi, các ngân hàng cũng cần xác định con đường để hướng tới tài chính bền vững, trong đó, xếp hạng tín nhiệm được coi là một công cụ quan trọng.

"Chúng ta đang hướng đến tài chính xanh, tài chính bền vững. Đây cũng là xu hướng tất yếu trên toàn cầu”, TS. Nguyễn Quốc Hùng khẳng định.

Đại diện VNBA phân tích, nếu ngân hàng không chủ động ngay từ khâu đầu tư tín dụng — tức là từ khi lựa chọn khách hàng, sàng lọc dự án — thì rất dễ rơi vào rủi ro. Đầu tư không hiệu quả, không bền vững, thì cuối cùng chính ngân hàng sẽ là bên chịu thiệt.

"Với câu chuyện xếp hạng tín nhiệm, khi chúng ta bước vào một kỷ nguyên mới, cùng với sự thay đổi từ tư duy đến hành động, thì minh bạch là điều tiên quyết. Cần minh bạch trong hoạt động, trong cách quản trị, trong cách kết nối giữa tổ chức tín dụng và doanh nghiệp", TS. Nguyễn Quốc Hùng chia sẻ.

Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký VNBA cho rằng, trong bối cảnh đổi mới hiện nay, xếp hạng tín nhiệm càng trở nên quan trọng - không chỉ với doanh nghiệp, mà là với chính các tổ chức tín dụng. "Chúng ta cần nhận diện mình đang ở đâu, mức độ rủi ro ra sao, năng lực thực sự thế nào. Muốn làm được điều đó, cần có cơ chế để định vị, có công cụ để đo lường, đánh giá một cách khách quan và chuẩn mực", TS. Nguyễn Quốc Hùng bày tỏ.

Giải thích rõ hơn về vai trò của xếp hạng tín nhiệm, bà Alka Anbarasu cho biết: “Xếp hạng tín nhiệm phản ánh sức mạnh tín dụng, hay nói cách khác, là khả năng của một tổ chức trong việc thực hiện đầy đủ và đúng hạn các nghĩa vụ nợ.”

“Chúng tôi kết nối các tổ chức cần huy động vốn thông qua phát hành trái phiếu hoặc vay nợ, các nhà đầu tư tìm kiếm cơ hội đầu tư vào những tổ chức đó, cùng các bên trung gian như ngân hàng đầu tư, tổ chức tư vấn tài chính. Hệ thống xếp hạng giúp nâng cao tính minh bạch, từ đó hỗ trợ các tổ chức trung gian như VNBA, cũng như các cơ quan quản lý như Ngân hàng Nhà nước, trong quá trình giám sát và hoạch định chính sách”, bà Alka Anbarasu cho biết thêm.

Khẳng định một lần nữa vai trò thiết yếu của xếp hạng tín nhiệm trong bối cảnh thị trường tài chính Việt Nam đang không ngừng phát triển, bà Maria Lee - Giám đốc điều hành Khu vực châu Á - Thái Bình Dương, Moody's Rating cho rằng, trong quá trình hội nhập sâu rộng vào thị trường tài chính toàn cầu và duy trì tốc độ tăng trưởng kinh tế ấn tượng, Việt Nam ngày càng cần đến những công cụ hiệu quả để tăng cường minh bạch, củng cố niềm tin của nhà đầu tư và cải thiện khả năng tiếp cận nguồn vốn.

"Xếp hạng tín nhiệm chính là cầu nối đưa Việt Nam tiến gần hơn với dòng chảy vốn toàn cầu", bà Maria Lee nhấn mạnh.

Ngoài ra, nhấn mạnh tới mục tiêu tài chính bền vững, bà Maria Lee nhận định, ngân hàng đóng vai trò then chốt trong việc huy động vốn cho các dự án xanh và bền vững. Và xếp hạng tín nhiệm là công cụ không thể thiếu trong hành trình này – giúp xác định bên vay có năng lực, đánh giá rủi ro môi trường – xã hội, và định hướng dòng vốn vào các dự án phù hợp với mục tiêu khí hậu của Việt Nam.