Xuất khẩu gạo đạt 4,5 triệu tấn sau 5 tháng

Xuất khẩu gạo của Việt Nam đang ghi nhận những tín hiệu tích cực trong năm 2025, dù giá trị bình quân có phần giảm so với cùng kỳ. Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, riêng tháng 5/2025, khối lượng gạo xuất khẩu đạt 1,1 triệu tấn, trị giá hơn 573 triệu USD. Tính chung 5 tháng đầu năm, xuất khẩu đạt 4,5 triệu tấn, trị giá 2,34 tỷ USD – tăng 12,2% về khối lượng nhưng giảm 8,9% về giá trị. Nguyên nhân chủ yếu do giá xuất khẩu bình quân giảm còn 516,4 USD/tấn, thấp hơn gần 19% so với cùng kỳ năm trước.

Philippines tiếp tục là thị trường dẫn đầu, chiếm 41,4% thị phần. Tuy nhiên, kim ngạch xuất khẩu sang thị trường này lại giảm mạnh 21,8%. Ngược lại, xuất khẩu sang Bờ Biển Ngà tăng gần gấp 3 lần, Trung Quốc tăng 83,7%, trong khi Bangladesh bất ngờ vọt lên với mức tăng kỷ lục gấp 515 lần. Indonesia lại là điểm trừ khi giảm tới 97,9% về giá trị.

Trong số các thị trường, Trung Quốc đang trở lại mạnh mẽ, ghi dấu vai trò là đối tác quan trọng hàng đầu. Ông Đỗ Hà Nam – Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam – cho biết, chỉ trong 4 tháng đầu năm, Trung Quốc đã nhập gần 362.000 tấn gạo Việt Nam, tăng 114% so với cùng kỳ 2024. Các loại gạo ST25 và gạo nếp đang đặc biệt được ưa chuộng.

Dữ liệu cho thấy, từ giai đoạn nhập siêu năm 2017 với kim ngạch 1 tỷ USD, đến lúc giảm còn 240 triệu USD năm 2019, rồi phục hồi dần trong 2020–2023, thị trường Trung Quốc đã chứng kiến nhiều biến động. Nhưng năm 2025 đang mở ra chu kỳ tăng trưởng mới, khi nhu cầu nhập khẩu gạo của Trung Quốc vẫn cao, đặc biệt là các loại gạo thơm, gạo nếp phục vụ chế biến bánh – món ăn truyền thống gắn với thói quen tiêu dùng của người dân nước này.

Nâng chuẩn toàn diện là con đường bắt buộc

Theo ông Nguyễn Văn Thành – Giám đốc Công ty Phước Thành IV (Vĩnh Long), gạo nếp hiện chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu xuất khẩu sang Trung Quốc, có năm lên đến 600–700 nghìn tấn. Trung Quốc không chỉ nhập khẩu gạo trắng hay Japonica mà còn rất ưa chuộng gạo ST24, ST25 – những sản phẩm nhiều lần được vinh danh là gạo ngon nhất thế giới.

Tuy vậy, đây cũng là thị trường đầy thách thức. Ông Nông Đức Lai – Tham tán thương mại Việt Nam tại Trung Quốc – cho rằng dù tiềm năng lớn, song các tiêu chuẩn kiểm soát chất lượng ngày càng khắt khe. Gạo Việt Nam không chỉ phải đảm bảo dư lượng hóa chất trong ngưỡng cho phép, mà còn phải đạt yêu cầu cao về bao bì, mẫu mã, vệ sinh an toàn thực phẩm. Đây cũng là áp lực khi Việt Nam phải cạnh tranh quyết liệt với gạo Thái Lan và Campuchia – những đối thủ có sản phẩm tương đương và thiết kế bao bì bắt mắt hơn.

Hiện Việt Nam cung cấp khoảng 36–37% tổng lượng gạo nhập khẩu của Trung Quốc – một con số thể hiện lợi thế, nhưng không thể chủ quan. Để giữ vững thị phần, các chuyên gia khuyến nghị doanh nghiệp cần tăng cường xúc tiến thương mại, phát triển thương hiệu gạo riêng biệt, dễ nhận diện, và đầu tư công nghệ bảo quản, chế biến theo tiêu chuẩn quốc tế.

Đặc biệt, việc áp dụng quy trình sản xuất theo tiêu chuẩn GAP (Good Agricultural Practices) là điều kiện tiên quyết. Không chỉ chú trọng đến hương vị hay độ dẻo, mà gạo xuất khẩu ngày nay phải được kiểm soát chất lượng ngay từ khâu thu hoạch, sấy, bảo quản cho đến đóng gói, vận chuyển. Nếu không đảm bảo an toàn thực phẩm, sản phẩm dù ngon đến đâu cũng khó được thông quan vào các thị trường khó tính.

Trong bối cảnh gạo Việt đang ngày càng được thế giới ưa chuộng, đặc biệt tại các thị trường có yêu cầu cao như Trung Quốc, việc nâng chuẩn toàn diện từ chất lượng đến thương hiệu là con đường bắt buộc để xây dựng chỗ đứng vững chắc cho “hạt ngọc trời” trên bản đồ xuất khẩu nông sản toàn cầu.