Cơ hội từ nghịch cảnh: Khi thị trường giảm sâu có phải là lúc mua vào?
Thị trường giảm sâu có thể là cơ hội đầu tư dài hạn, nhưng chỉ dành cho ai tỉnh táo, chọn đúng cổ phiếu và tuân thủ kỷ luật chặt chẽ.
Khi nỗi sợ ngự trị, ai đủ tỉnh táo sẽ thấy cơ hội
Trong lịch sử thị trường chứng khoán Việt Nam, những giai đoạn giảm sâu luôn đi kèm tâm lý bán tháo. Nhưng chính ở đó, những người đủ kiến thức và kỷ luật lại nhận diện được cơ hội đầu tư dài hạn.
Một ví dụ tiêu biểu là tháng 3/2020 – khi dịch Covid-19 bùng phát mạnh mẽ, VN-Index giảm về mức 660 điểm. Nhiều cổ phiếu vốn hóa lớn giảm 40–50% chỉ trong vài tuần. Tuy nhiên, những ai mua vào ở vùng giá này đã hưởng lợi gấp đôi, thậm chí gấp ba lần chỉ sau chưa đầy một năm, khi chỉ số phục hồi về trên 1.200 điểm vào tháng 1/2021.
Tương tự, giai đoạn tháng 10/2022, khi thị trường lao dốc về vùng 900 điểm do lo ngại thanh khoản trái phiếu và khối ngân hàng, nhiều cổ phiếu như HPG, VHM, FPT giảm về vùng thấp nhất trong nhiều năm. Nhưng sau đó, VN-Index có nhịp hồi lên hơn 1.100 điểm, mang lại lợi nhuận đáng kể cho nhà đầu tư bắt đáy đúng thời điểm.
Tuy vậy, thị trường cũng có nhiều “cú lừa” – khi giá giảm nhưng rủi ro chưa lộ diện hết. Nhiều doanh nghiệp có đòn bẩy tài chính cao, dòng tiền âm hoặc liên quan đến pháp lý có thể tiếp tục giảm sâu hơn nữa, bất chấp định giá “có vẻ rẻ”.
Điển hình là các cổ phiếu bất động sản nhỏ trong giai đoạn 2022–2023. Dù giảm tới 70–80% nhưng do vướng nợ vay, thiếu dòng tiền, nhiều mã vẫn không thể phục hồi hoặc thậm chí bị hủy niêm yết.
Do đó, để nhận diện một cơ hội thực sự trong lúc thị trường điều chỉnh, nhà đầu tư cần dựa trên 3 nguyên tắc:
- Doanh nghiệp phải còn nền tảng tốt: dòng tiền dương, lợi nhuận cốt lõi ổn định, không vướng pháp lý.
- Thanh khoản thị trường đang cải thiện: không bắt đáy khi chưa có dòng tiền tham gia.
- Chính sách vĩ mô không đi theo hướng tiêu cực thêm: ví dụ lãi suất đang giảm, gói kích thích kinh tế đang triển khai, giải ngân đầu tư công tăng tốc.
Chiến lược “đón đáy” không dành cho người thiếu kỷ luật
Thay vì cố gắng bắt đáy tuyệt đối, các nhà đầu tư dày dạn thường áp dụng chiến lược “trung bình giá giảm dần” hoặc “chia lệnh theo vùng hỗ trợ”. Cách làm này giúp họ giảm rủi ro khi thị trường tiếp tục đi xuống, đồng thời có vị thế tốt khi thị trường hồi phục.
Ví dụ: Nếu nhận định vùng hỗ trợ mạnh là quanh 1.000 điểm, nhà đầu tư có thể giải ngân 30% khi thị trường về 1.020, thêm 30% khi về 1.000 và phần còn lại khi có tín hiệu hồi phục như khối lượng tăng, khối ngoại mua ròng, chỉ báo kỹ thuật đảo chiều.
Trích dẫn nổi tiếng của Warren Buffett: “Hãy tham lam khi người khác sợ hãi” thường được lạm dụng để lý giải mọi hành vi bắt đáy. Nhưng bản thân Buffett không bao giờ bắt đáy doanh nghiệp yếu kém – ông chỉ mua những công ty có mô hình kinh doanh bền vững, định giá hấp dẫn và triển vọng lâu dài.
Với nhà đầu tư cá nhân, chiến lược nên bắt đầu từ việc chọn doanh nghiệp tốt, thay vì chỉ chọn thời điểm. Một cổ phiếu “xấu” giảm 50% chưa chắc là rẻ, nhưng một cổ phiếu tốt giảm 20% đúng lúc có thể là cơ hội đầu tư lý tưởng trong dài hạn.
