Đừng hoảng loạn vì lãi suất – hãy hiểu điều gì thực sự đang được định giá

Thị trường chứng khoán thường bị chi phối bởi những tiêu đề giật gân như “Fed tăng lãi suất” hay “Ngân hàng Nhà nước điều chỉnh trần huy động”. Nhưng điều thực sự khiến nhà đầu tư mất tiền không chỉ nằm ở con số phần trăm lãi suất, mà ở cách họ hiểu hoặc không hiểu những tín hiệu ngầm ẩn sau đó.

Khi lãi suất tăng, phản ứng phổ biến của nhà đầu tư là bán tháo cổ phiếu. Lý do tưởng chừng đơn giản: lãi suất tăng khiến chi phí vốn của doanh nghiệp tăng theo, lợi nhuận giảm, dòng tiền tương lai bị chiết khấu mạnh hơn, theo đó giá cổ phiếu phải bị điều chỉnh.

Tuy nhiên, thị trường không phản ứng đơn thuần với thông tin, mà phản ứng với sự bất ngờ. Một mức tăng lãi suất 0,25% không gây sốc nếu nhà đầu tư đã dự đoán trước. Nhưng nếu kỳ vọng trước đó là giữ nguyên lãi suất, thì cùng mức tăng ấy có thể gây chấn động.

Giống như việc bạn đi qua một đoạn đường quen thuộc, nếu đột nhiên có ổ gà xuất hiện, bạn giật mình. Nhưng nếu đã biết trước, bạn sẽ phanh kịp và đi qua an toàn.

Lịch sử thị trường Việt Nam cũng cho thấy rõ điều này. Trong giai đoạn đầu năm 2023, lãi suất điều hành tăng đột ngột giữa bối cảnh ngân hàng thiếu thanh khoản, thị trường bất động sản chao đảo, tâm lý bi quan lan rộng. Nhưng đến cuối năm, dù lãi suất chưa giảm nhiều, thị trường vẫn hồi phục vì nhà đầu tư đã “tiêu hóa” thông tin và kỳ vọng đã được định hình.

Điều quan trọng không phải lãi suất tăng hay giảm, mà là thị trường có đang bị bất ngờ hay không.

Lãi suất chỉ là bề nổi – điều đáng chú ý là dòng tiền và kỳ vọng

Nhiều nhà đầu tư mắc kẹt trong tâm lý phản xạ: thấy lãi suất tăng là bán tháo. Nhưng cách tiếp cận hiệu quả hơn là nhìn vào dòng tiền lớn: quỹ đầu tư, ngân hàng, tổ chức tài chính đang hành xử ra sao?

Ví dụ, khi lãi suất tiền gửi tăng cao, dòng tiền thường rút khỏi cổ phiếu để “trú ẩn” vào ngân hàng. Nhưng nếu lãi suất tăng mà thanh khoản cổ phiếu vẫn cao, dòng tiền vẫn chảy vào các nhóm ngành cụ thể (như dầu khí, điện, xuất khẩu), thì đó là tín hiệu thị trường đang chọn lọc chứ không rút lui toàn diện.

Bên cạnh đó, việc theo dõi lợi suất trái phiếu chính phủ, chỉ số CPI, và phát biểu của ngân hàng trung ương sẽ giúp nhà đầu tư “bắt sóng” sớm hơn. Đó là những tín hiệu dẫn đường cho kỳ vọng thị trường – thứ quyết định xu hướng trung hạn.

Một sai lầm phổ biến là xem lãi suất như yếu tố tĩnh, trong khi bản chất của đầu tư là kỳ vọng về tương lai. Việc Fed hay NHNN tăng lãi suất hôm nay chỉ đáng sợ nếu nó kéo theo loạt động thái tiếp theo hoặc khiến niềm tin bị tổn hại. Còn nếu thị trường đã “giá vào” điều đó, thì hoảng loạn chỉ khiến bạn bán ra đúng đáy.