Việt Nam – mảnh đất lý tưởng cho đầu tư theo chu kỳ

Bạn có từng bức xúc khi thấy VN-Index tăng hàng trăm điểm mà cổ phiếu mình cầm lại… đứng hình? Ngược lại, thị trường mới đỏ nhẹ mà tài khoản đã "bốc hơi" vài phần trăm? Nếu từng rơi vào tình cảnh này, rất có thể bạn đang nắm giữ một cổ phiếu đã qua thời “thăng hoa” – hay còn gọi là cổ phiếu hết chu kỳ. Trong chuyên mục Kiến thức đầu tư hôm nay, chúng ta cùng khám phá khái niệm cổ phiếu chu kỳ – cách kiếm tiền “khủng” nhưng cũng có thể mất tiền không kém, và lý do vì sao Việt Nam là mảnh đất màu mỡ cho kiểu đầu tư này.

Tại các nền kinh tế phát triển như Mỹ, doanh nghiệp thường dùng vốn tự có để mở rộng hoạt động, ít phụ thuộc vào ngân hàng. Nhưng ở Việt Nam, phần lớn doanh nghiệp đều dựa vào tín dụng để tăng trưởng. Khi kinh tế thuận lợi, tín dụng được nới lỏng, doanh nghiệp dễ dàng vay vốn, mở rộng sản xuất và tăng trưởng mạnh mẽ. Ngược lại, khi ngân hàng siết cho vay, các doanh nghiệp sẽ hụt hơi ngay lập tức. Chính yếu tố “tăng nhanh – giảm sâu” này khiến thị trường chứng khoán Việt Nam mang tính chu kỳ rất cao, và cũng vì vậy, nó mở ra nhiều cơ hội cho nhà đầu tư hiểu rõ dòng chảy của chính sách và vốn.

Cổ phiếu chu kỳ, đúng như tên gọi có đặc điểm là “nổi sóng” khi gặp gió thuận từ chính sách và dòng tiền, nhưng cũng “chìm nghỉm” khi chu kỳ kết thúc. Những mã cổ phiếu đã tăng nóng trong quá khứ – đặc biệt là nhóm xuất khẩu, công nghệ trong giai đoạn 2023–2024 – nay có dấu hiệu chững lại, thậm chí giảm giá, dù thị trường đang hồi phục. Ngược lại, các cổ phiếu thuộc nhóm bất động sản, đầu tư công, hay điện tái tạo lại cho thấy sức bật mạnh mẽ, bất chấp thị trường chung có lúc điều chỉnh. Đó là vì những nhóm ngành này đang được Chính phủ ưu tiên, bơm vốn, hoặc “mở hầu bao” cho các dự án trọng điểm.

Đầu tư cổ phiếu chu kỳ: cơ hội lớn nhưng rủi ro cũng không nhỏ

Không ít nhà đầu tư từng chứng kiến cổ phiếu của mình tăng gấp rưỡi, thậm chí gấp đôi chỉ trong vài tháng, nhờ chọn đúng mã và đúng thời điểm. Khi dòng tiền đổ vào những nhóm ngành hưởng lợi từ chính sách – như xây dựng hạ tầng, bất động sản, năng lượng – giá cổ phiếu có thể bật mạnh theo kỳ vọng lợi nhuận. Tuy nhiên, chu kỳ không kéo dài mãi. Khi đã “qua sóng”, nhiều mã cổ phiếu từng gây sốt có thể điều chỉnh sâu 30–50%, hoặc rơi vào trạng thái “lụi dần” suốt cả năm trời. Điều này lý giải tại sao nhiều người mua đúng đỉnh – chỉ sau vài tháng – đã phải “kẹp hàng” trong vô vọng, còn người bán quá sớm thì tiếc vì lãi chưa trọn.

Giai đoạn hiện tại được nhiều chuyên gia đánh giá là điểm khởi đầu của một chu kỳ mới. Các tín hiệu rõ ràng đã xuất hiện: thanh khoản hệ thống ngân hàng đang dồi dào hơn, đầu tư công được thúc đẩy mạnh mẽ từ trung ương tới địa phương, và nhiều chính sách hỗ trợ cho doanh nghiệp bất động sản, năng lượng sạch đang được triển khai. Điều đó có nghĩa là dòng tiền đang quay trở lại những nhóm ngành được ưu tiên. Nếu nắm bắt kịp, nhà đầu tư có thể đón đầu sóng mới ngay từ những ngày đầu tiên.

Tuy vậy, đầu tư chu kỳ đòi hỏi sự kiên nhẫn và bản lĩnh. Nhà đầu tư cần hiểu rằng, lợi nhuận 50–100% là khả thi nhưng không đến trong ngày một ngày hai. Ngược lại, cũng phải chuẩn bị tâm lý chịu lỗ tạm thời nếu thị trường rung lắc. Cái bẫy lớn nhất nằm ở tâm lý: bán sớm khi vừa lãi 30%, hoặc cắt lỗ ngay khi cổ phiếu điều chỉnh – trong khi có thể đó là tín hiệu chuẩn bị vào sóng mới.

Chiến lược đi đường dài: hiểu chu kỳ để thắng cuộc

Đầu tư cổ phiếu chu kỳ không phải là cuộc chơi ngắn hạn. Nó đòi hỏi nhà đầu tư phải quan sát cả vĩ mô, chính sách và diễn biến dòng tiền. Hãy tự hỏi: Chính phủ đang đổ vốn vào đâu? Cổ phiếu nào đã “chạy” quá xa? Cổ phiếu nào đang “rẻ” so với tiềm năng?

Thay vì chăm chăm đoán đỉnh – đáy thị trường, một chiến lược khôn ngoan hơn là tìm kiếm những cổ phiếu đại diện cho ngành được ưu tiên, có nền tảng cơ bản tốt và đang ở vùng giá chưa bị đẩy lên quá cao. Tùy vào khẩu vị rủi ro, nhà đầu tư có thể lựa chọn từ cổ phiếu ngân hàng – thép để đảm bảo an toàn, tới bất động sản – đầu tư công cho mức sinh lời tích cực, hoặc nhóm doanh nghiệp đang tái cấu trúc – phục hồi, nếu chấp nhận mạo hiểm.

Và điều quan trọng nhất: chỉ nên đầu tư bằng số tiền bạn có thể để đó trong 1–2 năm mà không cần rút ra. Vì thị trường sẽ luôn có chu kỳ mới, nhưng phần thưởng sẽ chỉ đến với những ai đủ kiên nhẫn và hiểu rõ cuộc chơi.