Gỡ nút thắt trong tiếp cận tài trợ thương mại

Tài trợ thương mại mang đến rất nhiều lợi ích cho cả doanh nghiệp lớn lẫn doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV). Theo báo cáo Tài trợ thương mại tại khu vực Mê Kông vừa được Tổ chức Tài chính Quốc tế (IFC) và Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) công bố, việc cải thiện khả năng tiếp cận tài trợ thương mại với chi phí hợp lý có thể giúp kim ngạch nhập khẩu và xuất khẩu của Việt Nam tăng thêm tương ứng 6% và 9%. Điều này đồng nghĩa với việc tổng giá trị thương mại hàng hóa có thể tăng thêm tới hơn 55 tỷ USD mỗi năm.

Tuy vậy, tài trợ thương mại trong nước của Việt Nam không những chưa phổ biến mà còn có chi phí cao, phân tán và mới chỉ dừng ở việc cung cấp các nghiệp vụ cơ bản. Năm 2022, các ngân hàng tại Việt Nam mới tiếp cận tài trợ thương mại được khoảng 21% tổng kim ngạch xuất nhập khẩu trị giá 731 tỷ USD của cả nước. Trong khi đó, ở các quốc gia như Trung Quốc, Ấn Độ..., tỷ lệ này lên đến 80%.

DNNVV cần “lớn lên” để tiếp cận vốn cho tài trợ thương mại

Nghiên cứu của IFC cũng chỉ ra rằng, phần lớn công cụ mà các ngân hàng hiện đang sử dụng là các công cụ truyền thống. Các công cụ phi truyền thống vẫn chưa được sử dụng chưa nhiều. Các DNNVV cũng khó tiếp cận vốn ngân hàng trong tài trợ thương mại hơn so với các doanh nghiệp lớn.

Về vấn đề này, ông Nguyễn Quốc Hùng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam khẳng định, ngành Ngân hàng không phân biệt doanh nghiệp lớn hay DNNVV mà đều mong muốn cho vay phục vụ sản xuất kinh doanh. Tuy nhiên, trên thực tế, trong hoạt động tài trợ thương mại, các doanh nghiệp lớn dễ tiếp cận được với vốn ngân hàng hơn.

"Doanh nghiệp lớn có đủ tiềm lực tài chính, khả năng đáp ứng yêu cầu, hệ sinh thái lớn, đảm bảo kinh doanh ổn định… nên việc tiếp cận vốn sẽ dễ dàng hơn. Trong khi đó, các DNNVV phần lớn là chưa ổn định trong hoạt động kinh doanh, thiếu minh bạch trong báo cáo tài chính,... Các ngân hàng cũng rất mong muốn DNNVV tiếp cận được nguồn vốn. Đặc biệt, lĩnh vực xuất nhập khẩu cũng là lĩnh vực được ưu tiên của ngành Ngân hàng. Tuy nhiên, khả năng đáp ứng điều kiện của các doanh nghiệp này vẫn còn hạn chế", ông Nguyễn Quốc Hùng lý giải cụ thể.

Cũng theo Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng, hành lang pháp lý về tài trợ thương mại chưa hoàn thiện nên các ngân hàng cũng khó hỗ trợ hơn.

"Đó là lý do các DNNVV yếu thế hơn doanh nghiệp lớn trong tiếp cận nguồn vốn ngân hàng cho tài trợ thương mại", ông Nguyễn Quốc Hùng nói đồng thời bày tỏ hi vọng việc Luật Các tổ chức tín dụng mới được Quốc hội thông qua sẽ mở ra nhiều cơ hội hơn, đồng thời mong chờ sớm có các nghị định và thông tư hướng dẫn thi hành luật này để tạo điều kiện cho hoạt động tài trợ thương mại phát triển mạnh mẽ trong thời gian tới.

Đồng tình với ông Nguyễn Quốc Hùng, ông Trần Long, Phó Tổng Giám đốc BIDV cũng cho rằng, năng lực quản trị tài chính, công nghệ, khả năng tiếp cận thị trường,... của DNNVV còn nhiều hạn chế nên khả năng tiếp cận tài chính, tài trợ thương mại sẽ hạn chế hơn so với doanh nghiệp lớn.

Ông Trần Long chỉ ra 3 nguyên nhân dẫn đến việc hạn chế này:

Thứ nhất, về mặt pháp lý, theo quy định các phương thức, sản phẩm như chiết khấu, bao thanh toán được quản lý tương tự như khoản vay, khoản cấp tín dụng nên sẽ hạn chế trong cung ứng công cụ về tài trợ thương mại cho các doanh nghiệp. Nếu muốn tiếp cận phương thức tài trợ thương mại thì các DNNVV phải được ngân hàng cấp hạn mức tín dụng, tức là hạn mức vốn lưu động, từ đó mới sử dụng được các sản phẩm của tài trợ thương mại.

Thứ hai, việc chưa minh bạch về báo cáo tài chính của DNNVV dẫn đến việc ngân hàng e dè trong tài trợ vì rủi ro lớn như trên cơ sở hóa đơn, hợp đồng xuất khẩu, chứng từ, đặc biệt là những phương thức tài trợ thương mại tiên tiến mà các nước khác đang áp dụng.

"Điều này đòi hỏi DNNVV phải tự "lớn lên", tự hoàn thiện, và tuân thủ theo quy định của Nhà nước để có thể tiếp cận vốn ngân hàng trong tài trợ thương mại", ông Trần Long nói.

Thứ ba, để cải thiện được tài trợ thương mai thì cần nâng cao hiểu biết của các DNNVV về năng lực, trình độ quản trị doanh nghiệp, truyền thông để các DNNVV nắm bắt được các sản phẩm, hình thức, phương thức về tài trợ thương mại đang được các tổ chức tín dụng cung ứng.

Cần sự nỗ lực của nhiều phía

Khẳng định tài trợ thương mại mang đến rất nhiều lợi ích cho cả doanh nghiệp lớn lẫn DNNVV, bà Nathalie Louat, Giám đốc Chuỗi cung ứng và thương mại toàn cầu của IFC cho biết, IFC và các ngân hàng đang làm việc cùng nhau để giúp DNNVV tiếp cận tối đa tài trợ thương mại cũng như đem lại nhiều lợi ích hơn cho các doanh nghiệp.

Ông Đinh Ngọc Dũng - Phó Giám đốc phụ trách Khối Ngân hàng Doanh nghiệp SHB cũng nhấn mạnh, khi tham gia vào hoạt động tài trợ thương mại nói chung và tài trợ chuỗi cung ứng nói riêng, ngân hàng sẽ mang lại lợi ích cho tất cả các bên, từ tối ưu hóa trong mua bán hàng hóa, đến cung cấp sản phẩm, dịch vụ.

“Ngoài việc tham gia tài trợ cho các doanh nghiệp, tham gia vào chuỗi cung ứng, cung cấp các phương thức thanh toán như phát hành L/C, bao thanh toán, ngân hàng còn tham gia tư vấn cho khách hàng về thông tin tiếp cận thị trường và đánh giá uy tín của đối tác để giảm thiểu rủi ro cho các bên. Ngân hàng cũng đóng vai trò kiểm soát được dòng tiền thu chi, có thêm thông tin doanh nghiệp trung tâm với các đầu vào đầu ra, hạn chế rủi ro cho các doanh nghiệp”, ông Đinh Ngọc Dũng phân tích.

Tuy nhiên, để hiện thực hóa mục tiêu đó, các ngân hàng cũng sẽ phải đối mặt với không ít thách thức. Chỉ ra những thách thức đó, Phó Giám đốc phụ trách Khối Ngân hàng Doanh nghiệp SHB cho rằng, ngành Ngân hàng sẽ phải đầu tư chi phí không nhỏ về công nghệ, về số hóa hoạt động. Trong khi đó, hoạt động tài trợ thương mại sẽ cần thời gian dài, do đó, cần sự kiên định đặc biệt là trong thời gian đầu.

Cùng với đó, ông Đinh Ngọc Dũng cũng cho rằng, vấn đề về năng lực quản trị, minh bạch hóa thông tin của một số doanh nghiệp còn hạn chế. Điều đó sẽ mang đến rủi ro cho ngân hàng khi tham gia.

“Với nỗ lực của các bên, tôi tin thời gian tới hoạt động tài trợ thương mại sẽ phát triển mạnh tại Việt Nam nói riêng và các quốc gia khác nói chung”, ông Đinh Ngọc Dũng nói thêm.