Việt Nam đang sở hữu một trong những loại hoa gia vị quý hiếm nhất hành tinh – thứ nguyên liệu chỉ nở đúng hai mùa mỗi năm, có mùi hương đặc trưng và khả năng trị liệu cao. Không giống như những nông sản phổ biến, loại hoa này chỉ mọc được ở vùng núi phía Bắc Việt Nam và một số khu vực biên giới Trung Quốc. Cũng bởi sự độc đáo ấy, nó trở thành mặt hàng xuất khẩu chiến lược, góp phần đưa Việt Nam lên bản đồ gia vị thế giới.

Thống kê mới nhất từ Hiệp hội Hồ tiêu Việt Nam (VPA) cho thấy, chỉ trong quý I/2025, Việt Nam đã xuất khẩu 3.495 tấn hoa hồi, đạt kim ngạch 12,2 triệu USD, tương đương hơn 300 tỷ đồng – tăng mạnh 57,3% về lượng và 2,2% về kim ngạch so với cùng kỳ năm ngoái.

Riêng tháng 3/2025, sản lượng xuất khẩu tăng vọt 102,9% so với tháng 2, đạt 1.469 tấn, mang về 5,1 triệu USD. Ấn Độ tiếp tục là thị trường nhập khẩu lớn nhất với hơn 1.100 tấn, chiếm gần 80% sản lượng trong tháng.

Không chỉ mang hương vị đặc trưng của món phở trứ danh Việt Nam, loại hoa này còn được y học cổ truyền đánh giá cao về tính kháng khuẩn, chống viêm, trị cảm cúm, giảm đau và hỗ trợ tiêu hóa. Sự giao thoa giữa công năng chữa bệnh và giá trị văn hóa khiến loài hoa này trở thành “đại sứ thầm lặng” đưa hình ảnh Việt Nam ra thế giới.

Ở Lạng Sơn và Cao Bằng – “thủ phủ” của loài hoa này – người dân thu hoạch chủ yếu vào hai vụ cố định trong năm, với điều kiện thổ nhưỡng và độ cao phù hợp hiếm nơi nào có được. Nhờ đó, sản phẩm hoa hồi Việt Nam có hàm lượng tinh dầu cao và chất lượng ổn định, được đánh giá vượt trội trên thị trường quốc tế.

Thời gian gần đây, các doanh nghiệp xuất khẩu đã đẩy mạnh kênh phân phối không chỉ qua đối tác truyền thống mà còn thông qua các sàn thương mại điện tử quốc tế như Alibaba, Amazon. Nhờ đó, sản phẩm hoa hồi từ Việt Nam hiện diện ngày càng rộng rãi tại các thị trường như Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản, Pháp, Mỹ, Anh, Đức...

Đặc biệt, Ấn Độ nổi lên như “mỏ vàng” tiêu thụ gia vị Việt Nam, nhờ dân số hơn 1,4 tỷ người và mức chi tiêu dự báo sẽ tăng gần 4 lần từ nay đến 2030. Việt Nam hiện đang thống lĩnh thị phần xuất khẩu quế – hồi vào quốc gia này với tỷ lệ lên tới 80%, theo số liệu của Hiệp hội gia vị thế giới.

Ít ai biết rằng, Việt Nam hiện là quốc gia xuất khẩu quế đứng số 1 thế giới, hồ tiêu cũng giữ ngôi vương, và hoa hồi chỉ xếp sau Trung Quốc về sản lượng xuất khẩu. Ngoài ra, các sản phẩm như ớt, đinh hương, gừng, bạch đậu khấu, nhục đậu khấu… cũng có mặt trong nhiều bếp ăn quốc tế nhờ vào chính sách mở cửa thương mại và mạng lưới logistics ngày càng hoàn thiện.

Tuy nhiên, giá trị kinh tế vẫn chưa phản ánh đúng tiềm năng. Sản lượng xuất khẩu tăng nhưng tốc độ tăng kim ngạch vẫn chậm – một dấu hiệu cho thấy doanh nghiệp Việt cần chuyển hướng chế biến sâu, phát triển thương hiệu, truy xuất nguồn gốc và xây dựng chỉ dẫn địa lý rõ ràng để nâng tầm nông sản gia vị Việt.

Dự báo trong quý II/2025, thị trường gia vị thế giới sẽ tiếp tục sôi động nhờ mùa lễ hội ở nhiều quốc gia châu Á, trong đó nhu cầu tiêu dùng hoa hồi và các sản phẩm chiết xuất tinh dầu vẫn cao. Song nếu chỉ xuất thô, Việt Nam sẽ mãi là “bếp gia vị của thế giới” nhưng không được trả xứng đáng cho vai trò ấy.

Đã đến lúc ngành gia vị Việt cần tư duy lại cách tiếp cận thị trường: đưa sản phẩm vào ngành dược, mỹ phẩm, thực phẩm chức năng – những mảng có biên lợi nhuận cao hơn nhiều so với dạng nguyên liệu truyền thống.