Trong dòng chảy bất tận của thị trường chứng khoán và kinh tế Việt Nam, nơi cơ hội đến nhanh như gió thoảng, câu ca dao trên là lời cảnh tỉnh: không “toan liệu” đúng lúc, doanh nghiệp và nhà đầu tư sẽ mãi đứng bên lề, ôm nỗi tiếc nuối khi “chợ tan”.

Lời nhắc từ phiên chợ xưa

Câu ca dao vẽ nên bức tranh sống động: chợ đông, người mua kẻ bán hối hả, nhưng chỉ người nhanh nhạy mới chớp được thời cơ. “Toan liệu” không chỉ là tính toán, mà là sự kết tinh của trực giác, tầm nhìn và sự chuẩn bị. Khi “chợ tan”, cơ hội vụt mất, việc “bán chịu” – dù xuất phát từ lòng tốt hay sự tuyệt vọng – cũng trở thành vô nghĩa. Hình ảnh ấy gợi lên sự khắc nghiệt của thời gian: cơ hội không chờ ai, và sai lầm một lần có thể trả giá bằng cả tương lai.

Câu ca dao là lời đúc kết từ những phiên chợ đời, nơi người xưa chứng kiến bao kẻ thành bại vì chậm chân hay thiếu chuẩn bị. Trong kinh doanh, “chợ đông” là những cơn sóng thị trường – từ bùng nổ bất động sản đến số hóa kinh tế. “Toan liệu” là khả năng đọc vị xu hướng, dự đoán biến động, và hành động trước khi sóng rút. Câu nói này không chỉ dạy về kinh doanh, mà còn là triết lý sống: sống là phải biết nắm lấy khoảnh khắc.

Chợ đông không chờ người

Thực tế kinh tế Việt Nam minh chứng rõ nét cho bài học này. Một doanh nghiệp trên sàn chứng khoán kinh doanh tàu du lịch từng có cơ hội vàng khi du lịch Phú Quốc bùng nổ (2015-2018). Nhưng sự chần chừ trong việc đầu tư đội tàu mới và nâng cấp dịch vụ khiến Công ty bị đối thủ vượt mặt. Khi thị trường bão hòa, nỗ lực mở rộng của họ giống như “bán chịu khi chợ tan”, không còn ai đoái hoài. Cơ hội đã trôi qua, để lại bài học đắng cay về sự chậm trễ.

Cũng trong lĩnh vực vận tải, một công ty là hiện thân của sự “toan liệu” thành công. Khi thị trường hàng không giá rẻ Việt Nam còn sơ khai, Công ty này nhạy bén mở rộng đội bay, xây dựng thương hiệu táo bạo, và chiếm lĩnh thị phần trước các đối thủ lớn. Ngay cả khi đại dịch làm “chợ” hàng không vắng lặng, sự chuẩn bị từ trước giúp Công ty trụ vững và sẵn sàng bật dậy khi thị trường phục hồi. Thành công của họ là minh chứng: chợ đông không chỉ cần sự nhanh nhạy, mà còn cần tầm nhìn vượt qua những ngày chợ tan.

Một ví dụ khác là Công ty CP Dược X. Trong cơn sốt dược phẩm những năm 2010, X tập trung nâng cao chất lượng sản phẩm và mở rộng kênh phân phối đúng thời điểm, thay vì chạy theo các lĩnh vực ngoài lõi. Kết quả, X không chỉ vượt qua biến động thị trường mà còn trở thành một trong những thương hiệu dược phẩm hàng đầu, được nhà đầu tư trên sàn X săn đón.

Bài học cho doanh nghiệp và nhà đầu tư

Câu ca dao mang lại ba bài học cốt lõi:

Một là cần nhạy bén với thời cơ. Doanh nghiệp cần đọc vị xu hướng thị trường, từ chuyển đổi số đến tiêu dùng xanh, để hành động trước khi “chợ đông” qua đi. Nhà đầu tư, tương tự, nên mua cổ phiếu khi ngành đang lên, như cổ phiếu X trong giai đoạn bùng nổ dược phẩm, thay vì chạy theo khi xu hướng đã lụi tàn.

Hai là, chuẩn bị cho ngày chợ tan. Cơ hội luôn đi kèm rủi ro. Doanh nghiệp thành công vì có dự phòng tài chính và chiến lược dài hạn. Nhà đầu tư cần đa dạng hóa danh mục, tránh dồn vốn vào một cổ phiếu “nóng” khi chợ sắp tan.

Ba là, tầm nhìn vượt thời gian. “Toan liệu” không chỉ là phản ứng nhanh, mà là khả năng nhìn xa. Doanh nghiệp cần đầu tư vào nghiên cứu, công nghệ; nhà đầu tư cần chọn những công ty có quản trị vững để đồng hành dài hạn.

Câu ca dao “Chợ đang đông em không toan liệu, chợ tan rồi em bán chịu không ai mua” là tiếng chuông cảnh tỉnh giữa dòng đời hối hả. Trong kinh doanh và đầu tư, cơ hội là những phiên chợ ngắn ngủi, đòi hỏi sự nhạy bén, chuẩn bị và tầm nhìn. Nhiều doanh nghiệp đã trả giá vì chậm chân, nhưng những ai biết “toan liệu” sẽ biến chợ đông thành bệ phóng, và chợ tan thành bài học.