Hợp tác xã Việt: Khát vốn, thiếu công nghệ, cần niềm tin

Ngày 12/4, tại Hà Nội, Liên minh Hợp tác xã Việt Nam tổ chức Hội nghị Hỗ trợ hợp tác xã tiêu biểu nâng cao năng lực tiếp cận vốn vay, kết nối giao thương và chuyển đổi số. Đây là hoạt động nằm trong chuỗi sự kiện của Tháng hành động vì hợp tác xã 2025 và Năm Quốc tế hợp tác xã 2025, nhân dịp kỷ niệm 79 năm Ngày Bác Hồ viết thư kêu gọi điền chủ, nông gia tham gia hợp tác xã nông nghiệp (11/4/1946 - 11/4/2025) và Ngày Hợp tác xã Việt Nam (11/4).

Hợp tác xã Việt: Khát vốn, thiếu công nghệ, cần niềm tin

Chuyển biến tích cực nhưng chưa tương xứng với tiềm năng

Phát biểu khai mạc hội nghị, ông Phạm Công Bằng, Tổng giám đốc Quỹ Hỗ trợ phát triển hợp tác xã Việt Nam cho biết, khu vực kinh tế tập thể, hợp tác xã thời gian qua đã có những chuyển biến tích cực, phát triển cả về số lượng lẫn chất lượng. Tuy nhiên, nhìn một cách tổng thể, sự phát triển này vẫn chưa tương xứng với tiềm năng cũng như yêu cầu mà chủ trương của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước đã đề ra.

Nguyên nhân được chỉ ra là do năng lực nội tại của nhiều hợp tác xã vẫn còn yếu, mô hình tổ chức còn bất cập, thiếu vốn cho sản xuất kinh doanh, quá trình chuyển đổi số diễn ra chậm chạp, phương thức xúc tiến thương mại chưa đa dạng, hiệu quả không cao và chưa thích ứng được với yêu cầu từ thị trường trong bối cảnh hội nhập sâu rộng. Trong khi đó, yêu cầu đặt ra cho khu vực kinh tế tập thể hiện nay là rất lớn, phải chuyển mình mạnh mẽ để hội nhập, cạnh tranh và tham gia hiệu quả vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Theo ông Phạm Công Bằng, với chức năng, nhiệm vụ được giao, thời gian qua, hệ thống Liên minh Hợp tác xã Việt Nam đã phát huy vai trò nòng cốt trong xây dựng và phát triển kinh tế tập thể. Hệ thống này đã tham gia tích cực vào các chương trình, dự án và cung ứng dịch vụ công hỗ trợ hợp tác xã phát triển theo nhiều hình thức, đa dạng về quy mô và lĩnh vực.

Nhiều mô hình hợp tác xã ứng dụng công nghệ cao, thực hiện chuyển đổi số, sản xuất - kinh doanh gắn với chuỗi cung ứng, chuỗi giá trị đã được hỗ trợ xây dựng. Cùng với đó, là sự tăng cường liên kết với các thành phần kinh tế khác; đẩy mạnh hoạt động tín dụng cho các tổ chức kinh tế tập thể; tổ chức kết nối giao thương; phối hợp với các bộ, ngành liên quan để thúc đẩy xuất khẩu hàng hóa, nâng cao năng lực sản xuất, khả năng cạnh tranh và khả năng thích nghi với thị trường.

Ông Phạm Công Bằng, Tổng giám đốc Quỹ Hỗ trợ phát triển hợp tác xã Việt Nam phát biểu khai mạc hội nghị. Ảnh: Hoàng Lan

Tổng giám đốc Quỹ Hỗ trợ phát triển hợp tác xã Việt Nam nhấn mạnh, trong bối cảnh toàn cầu hóa và phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin, quá trình chuyển đổi số, ứng dụng khoa học kỹ thuật, đổi mới sáng tạo và xúc tiến thương mại trong khu vực kinh tế tập thể vẫn còn diễn ra chậm chạp.

Nguyên nhân chủ yếu là do quy mô sản xuất nhỏ lẻ, manh mún; trình độ công nghệ không cao; năng lực tài chính hạn chế; nguồn lực đầu tư vào công nghệ thấp; trình độ cán bộ quản lý còn yếu; khả năng khai thác thông tin, tiếp cận và ứng dụng đổi mới khoa học kỹ thuật còn thấp. Việc xây dựng thương hiệu và xúc tiến thương mại còn nhiều bất cập, chưa có chiến lược bài bản, thiếu kỹ năng marketing, quảng bá và tiếp cận thị trường.

Để khắc phục những khó khăn này, trong thời gian qua, Quỹ Hỗ trợ phát triển hợp tác xã Việt Nam đã triển khai cho hàng trăm hợp tác xã và thành viên vay vốn để phát triển sản xuất kinh doanh. Nguồn vốn này đã góp phần quan trọng trong việc thúc đẩy thành lập mới hợp tác xã, nâng cao hiệu quả hoạt động của khu vực kinh tế tập thể.

“Không ít hợp tác xã quy mô nhỏ, mới khởi nghiệp, sau khi tiếp cận được nguồn vốn từ quỹ đã có bước phát triển đột phá, trở thành điển hình tiên tiến, hộ sản xuất kinh doanh giỏi, có sức lan tỏa rộng rãi” - ông Phạm Công Bằng thông tin, đồng thời cho biết điển hình là trong số 100 hợp tác xã tiêu biểu được vinh danh tại CoopStar Awards 2025, có 16 hợp tác xã đã nhận 31 khoản vay từ quỹ.

Dù vậy, lãnh đạo Quỹ Hỗ trợ phát triển hợp tác xã Việt Nam cũng nhìn nhận, vẫn còn hơn 80 hợp tác xã chưa tiếp cận được nguồn vốn này. Một số hợp tác xã chưa nắm rõ thông tin về hoạt động của quỹ; một số khác bị hạn chế do cơ chế cho vay trước đây còn bó hẹp về đối tượng và phương thức, chỉ tập trung vào hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã và đầu tư cố định.

Theo ông Phạm Công Bằng, những hợp tác xã được vinh danh tại Ngôi sao hợp tác xã năm 2025 đều đáp ứng các tiêu chí khắt khe từ Liên minh Hợp tác xã Việt Nam. Đây là các đơn vị có năng lực quản trị tốt, tuân thủ pháp luật, tích cực tham gia hệ thống, không có nợ xấu, thực hiện đầy đủ nghĩa vụ tài chính, tạo việc làm và tăng thu nhập cho người lao động tại địa phương. “Đặc biệt, họ là những đơn vị đi đầu trong đổi mới công nghệ, sản xuất gắn với bảo vệ môi trường và phát triển bền vững. Những kết quả này là minh chứng sống động cho năng lực vươn lên của khu vực kinh tế tập thể nếu được tiếp sức đúng lúc, đúng cách” - ông đánh giá.

Ông Bùi Ngọc Toản, Trưởng phòng tín dụng, Quỹ Hỗ trợ phát triển hợp tác xã Việt Nam phát biểu. Ảnh: Hoàng Lan

Vốn vay ưu đãi lãi suất từ 4%/năm

Khẳng định mục tiêu hoạt động không vì lợi nhuận, ông Bùi Ngọc Toản, Trưởng phòng tín dụng Quỹ Hỗ trợ phát triển hợp tác xã Việt Nam cho biết, các gói vay tại Quỹ đang có lãi suất rất hấp dẫn. Cụ thể, với khoản vay ngắn hạn lãi suất ưu đãi đối với các lĩnh vực ưu tiên chỉ từ 4%/năm và 4,6%/năm với các lĩnh vực khác. Trong khi đó với các khoản vay trung hạn lĩnh vực ưu tiên có lãi suất 4,7%/năm, còn lĩnh vực khác là 5,2%/năm. Đối với khoản vay dài hạn là 4,7%/năm và 5,2%/năm với lần lượt lĩnh vực ưu tiên và lĩnh vực khác.

Đáng chú ý, lãi suất cho vay tại Quỹ Hỗ trợ phát triển hợp tác xã Việt Nam được cố định trong suốt thời hạn vay với các khoản vay ngắn và trung hạn; khoản vay dài hạn được cố định trong 5 năm đầu tiên, sau 5 năm được xác định theo lãi suất vay vốn trung, dài hạn đang áp dụng tại thời điểm điều chỉnh.

Là ngân hàng quốc doanh chủ lực trên thị trường tài chính nông nghiệp, nông thôn, ông Lê Văn Tuấn, Phó trưởng Ban Chính sách tín dụng, Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (Agribank) cho biết, Agribank luôn đồng hành với sự phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã gắn với phát triển kinh tế nông nghiệp, nông thôn, nông dân nói chung.

Theo đó, với những nỗ lực trong công tác chuyển tải nguồn vốn đến các hợp tác xã, tính tới cuối quý I/2025, dư nợ cho vay hợp tác xã tại Agribank đạt 1.916 tỷ đồng, tăng 2,6%, tương đương 48 tỷ đồng so với cuối năm 2024. Trong đó, hợp tác xã nông lâm thủy sản 433,6 tỷ đồng; hợp tác xã công nghiệp chế biến, chế tạo 341,8 tỷ đồng; hợp tác xã xây dựng 222,7 tỷ đồng;... Giai đoạn 2023 - 2025, dư nợ cho vay hợp tác xã luôn chiếm tỷ lệ từ 0,11% đến 0,12% dư nợ cho vay nền kinh tế của Agribank, với chất lượng tín dụng khá tốt.

Dù luôn ưu tiên đối tượng này, song đại diện Agribank cũng nhìn nhận, trên thực tế, việc cấp tín dụng cho các hợp tác xã còn gặp khá nhiều khó khăn: Đa số các hợp tác xã chưa có trụ sở làm việc, không có nhà xưởng, kho bãi; không có tài sản bảo đảm để vay vốn. Bên cạnh đó, năng lực quản lý, điều hành, tổ chức sản xuất kinh doanh và trình độ lao động của hợp tác xã còn nhiều hạn chế.

Ông Lê Văn Tuấn, Phó trưởng Ban Chính sách tín dụng Agribank phát biểu: Ảnh: Hoàng Lan

Hơn hết là các hợp tác xã chưa đáp ứng về vốn đối ứng và hệ thống báo cáo tài chính chưa hoàn thiện, phương án vay vốn kém khả thi, chưa minh bạch về tài chính, dòng tiền, không có hóa đơn chứng từ, hạch toán, kế toán chưa đúng quy định của pháp luật;… “Tất cả những khó khăn trên phần nào làm hạn chế khả năng tiếp cận nguồn vốn của các hợp tác xã” - Lê Văn Tuấn nhấn mạnh.

Đồng quan điểm, bà Hoàng Thị Chương, Phó giám đốc Ban tín dụng học sinh, sinh viên và các đối tượng chính sách, Ngân hàng Chính sách xã hội, cho biết, thực tế nhu cầu vay vốn ưu đãi của các hợp tác xã là khá lớn. Tuy nhiên, số lượng hợp tác xã tiếp cận với các nguồn vốn tín dụng ưu đãi còn khiêm tốn, bởi hầu hết hợp tác xã đều có quy mô vốn tự có nhỏ, tài sản thuộc sở hữu của hợp tác xã để đảm bảo còn thấp so với nhu cầu vay; phương án sản xuất, kinh doanh chưa mang tính khả thi nên không đáp ứng đầy đủ điều kiện vay vốn. Một số hợp tác xã chưa mở đầy đủ hệ thống sổ sách theo quy định, chưa thể hiện đủ minh bạch mọi hoạt động của hợp tác xã.

Để hợp tác xã thuận lợi tiếp cận với nguồn vốn vay, bà Hoàng Thị Chương đề nghị, Liên minh Hợp tác xã, Quỹ Hỗ trợ phát triển hợp tác xã và các tổ chức liên quan tăng cường công tác hỗ trợ cho hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã, tổ hợp tác trong việc nâng cao năng lực về tổ chức và tài chính đảm bảo các điều kiện vay vốn.

Cùng với đó, các hợp tác xã, tổ hợp tác, đặc biệt là các hợp tác xã quy mô nhỏ cần đảm bảo việc điều hành, quản lý tài chính an toàn, hiệu quả, minh bạch, sổ sách báo cáo tài chính đầy đủ, đúng quy định. Việc sử dụng vốn vay đảm bảo đúng mục đích, vì quyền lợi của các thành viên.

Tại hội nghị, lãnh đạo Quỹ Hỗ trợ phát triển hợp tác xã Việt Nam khẳng định, thời gian tới, Quỹ sẽ nghiên cứu, xây dựng sản phẩm, quy trình cho vay riêng biệt nhằm giảm thiểu thủ tục, rút ngắn thời gian thẩm định, phê duyệt, tạo điều kiện cho hợp tác xã sớm tiếp cận nguồn vốn.

Lãnh đạo Quỹ Hỗ trợ phát triển hợp tác xã Việt Nam ký hợp đồng vay vốn với một số hợp tác xã, thành viên hợp tác xã. Ảnh: Hoàng Lan

Tin tưởng vào sự lan tỏa từ những điển hình tiên tiến, ông Phạm Công Bằng cho rằng, các hợp tác xã tiêu biểu sẽ trở thành “những đầu tàu” dẫn dắt các hợp tác xã khác phát triển, tạo thành hệ sinh thái hợp tác hiệu quả, bền vững và có khả năng cạnh tranh cao trong kỷ nguyên số. “Đây là thời điểm vàng để khu vực kinh tế tập thể chuyển mình mạnh mẽ. Với sự đồng hành từ Quỹ Hỗ trợ phát triển hợp tác xã, sự định hướng từ Liên minh Hợp tác xã Việt Nam và quyết tâm đổi mới từ chính các hợp tác xã, mô hình hợp lực này hoàn toàn có thể trở thành lực đẩy mới cho kinh tế địa phương, kinh tế quốc gia, đúng như tinh thần mà Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam đã khẳng định tại Diễn đàn Hợp tác xã Quốc gia ngày 11/4/2025: “Tạo ra hàng ngàn ngôi sao khác trong khu vực kinh tế tập thể” - Tổng giám đốc Quỹ Hỗ trợ phát triển hợp tác xã Việt Nam nhấn mạnh.